Brad Pitt nie rozpoznaje przyjaciół. Choruje na prozopagnozję. Też nie masz pamięci do twarzy?

Chodzisz po mieście i nie rozpoznajesz własnych znajomych? Ludzie witają się z Tobą, mówią Twoje imię, a Ty masz wrażenie, że widzisz ich pierwszy raz w życiu? A może ludzie odwracają się od Ciebie bo mają cię za bufona? Nie jesteś sam. Twarzowa ślepota to zaburzenie mózgu, które utrudnia rozpoznawanie nawet najbliższych znajomych.

– Mój problem polega na tym, że codziennie poznaję bardzo dużo osób. Sam jestem osobą charakterystyczną, przez co jestem zapamiętywany. To niestety nie działa w drugą stronę - zunifikowana moda współczesna sprawia, że wszyscy chodzimy w podobnych "mundurkach", a wszelkie różnice zacierają się. Trudno w tym wszystkim wyśledzić, rozpoznać i skojarzyć na ulicy poszczególnych znajomych – mówi Patryk. Trzydziestoletni Paweł z Warszawy zauważa jeszcze inną stronę problemu. – Twarz się zwykle pamięta, tylko często nie wiadomo skąd – twierdzi. Co jest przyczyną?

"Twarzowa ślepota" to przypadłość polegająca na niewłaściwym funkcjonowaniu pewnych obszarów mózgu. Odpowiadają one za porównywanie obrazu który mamy aktualnie przed oczami z tymi, które są już w naszej pamięci. Według badań, prozopagnozja jest związana z korą wzrokową.

– Takie funkcje w mózgu ma kora wzrokowa w prawej półkuli mózgu, ciało modzelowate, styk płata potylicznego i zakrętu hipokampa. Należy jednak pamiętać, że wymienione części mózgu nie odpowiadają tylko za agnozję twarzy, ale również za inne rodzaje agnozji (np. rozpoznawanie przedmiotów, kolorów , miejsc), a więc w przypadku uszkodzenia tych części mózgu prozopagnozja nigdy nie będzie występowała w sposób izolowany jako jedyny objaw, a będzie wiązała się z innymi zaburzeniami rozpoznawania – tłumaczy neurolog.

Dolegliwość ta nie jest niebezpieczna, a jedynie kłopotliwa i utrudniająca kontakty międzyludzkie. Jeśli jednak już zdarzy się, że ktoś naprawdę na nią zachoruje, to nie mamy dla niego optymistycznych wiadomości. – Nie ma leku, który leczyłby prozopagnozję. U osób po udarach czy ciężkich urazach mózgu można stosować leki ogólnie poprawiające krążenie mózgowe i odżywienie tkanki mózgowej. Są doniesienia z literatury światowej o terapii psychologicznej polegającej na specjalnym treningu i ćwiczeniach pamięci – mówi neurolog dr Ewa Andrzejewska.

O tym, jak poważne jest to zaburzenie, świadczy krótki eksperyment. Profesjonalna fotograf cierpiąca na prozopagnozję nie jest w stanie rozpoznać swojej matki na zdjęciu, które sama przed chwilą wykonała.

Pacjenci cierpiący na agnozję to najczęściej osoby po przebytych udarach mózgu, ciężkich urazach, gdzie dochodzi do uszkodzenia wyżej opisywanych części mózgu, a także pacjenci w podeszłym wieku z tzw. demencją starczą, gdyż dochodzi u nich do zaniku tkanki mózgowej związanego z wiekiem.

29-letnia Ula też ma ogromny problem z rozpoznawaniem znajomych. – Na studiach wpadłam na dawno niewidzianego kumpla i przedstawiłam go znajomym jako kolegę z byłej pracy... On zrobił dziwną minę, po czym pożegnaliśmy się. W drodze do domu sobie uświadomiłam, że znamy się z liceum – wspomina z uśmiechem Ula. To tylko jedna z wielu historii, gdy nie skojarzyła twarzy swojego znajomego z obrazami z przeszłości. – Zawsze pojawia się kombinowanie, jak tu się nie przyznać w rozmowie z kimś, kto cię traktuje jak starą kumpelę, że nie ma się pojęcia, jak ta osoba się nazywa i skąd się ją zna – mówi nieco zmęczona swoją dolegliwością pracowniczka branży PR.

Trudno jest jednak stwierdzić, czy Ula może cierpieć właśnie na prozopagnozję. – Jako izolowana przypadłość opisywana jest głównie w literaturze, można też spotkać na forach internetowych wypowiedzi osób mających problem z rozpoznawaniem twarzy, uważających, ze cierpią na prozopagnozję. Teoretycznie uważa się, ze taka jednostka chorobowa istnieje i może mieć podłoże genetyczne – tłumaczy dr Ewa Andrzejewska.

Chorobę, na którą może cierpieć Ula, po raz pierwszy zdiagnozował niemiecki neurolog Joachim Bodamer w 1947 roku. Początkowo naukowcy twierdzili, że twarzowa ślepota powstaje jedynie na skutek mechanicznego uszkodzenia kory mózgowej, na przykład w drodze wypadku lub udaru. Dziś okazuje się jednak, że choroba ta może być dziedziczna, a odpowiedzialna za nią jest mutacja w jednym z genów.

Wbrew temu co się uważa, osoby mające problem z zapamiętywaniem twarzy nie muszą mieć problemów ze wzrokiem ani z zapamiętywaniem innych rzeczy. Są w stanie rozpoznać poszczególne części twarzy, ale jej kształt i rozmieszczenie wydaje im się jednakowe u wszystkich. Według szacunków, na prozopagnozję choruje około 2 proc. społeczeństwa.

W praktyce lekarz neurolog spotyka się z prozopagnozją jako jednym z objawów uszkodzeń mózgu. – Ani w mojej praktyce, ani w praktyce moich kolegów neurologów nie zdarzało się, żeby zgłaszali się pacjenci z agnozją twarzy jako dolegliwością izolowaną. Większość osób mających problemy z rozpoznawaniem twarzy uważa bowiem, że ich dolegliwość nie wynika z choroby, a jest skutkiem przepracowania, przemęczenia, zbyt dużego natłoku obowiązków i obciążenia umysłowego lub po prostu roztargnienia – mówi w rozmowie z naTemat dr Ewa Andrzejewska.

Dla osób które nie mają kłopotu z rozpoznawanie twarzy, problem ten wydaje się błahy i niezwykle trudny do zrozumienia. Sprawa ta jest na tyle pasjonująca, że stała się inspiracją do filmu "Twarze w tłumie" (Faces In The Crowd) z Millą Jovovich. Odtwórczyni głównej roli jest świadkiem wypadku, po którym spada z mostu uderzając się w głowę. Po przebudzeniu w szpitalu okazuje się, że nie jest w stanie rozpoznać swoich bliskich.