Przerwali milczenie po 43 latach. Socjolog: "Wałęsowski model zdechł". Co stało się z tradycyjnym wzorem rodziny?

On - wiecznie zajęty działaniem w opozycji, a później obowiązkami prezydenta, internowany, wiecznie poza domem. Ona - wiecznie w domu, przy dzieciach i kuchni, w cieniu. Związek Wałęsów to Polska w skali mikro. Do tej pory istniejąca jedynie w raportach GUS i pracach socjologów, dziś wywleczona na światło dzienne i roztrząsana. Czy głośna opowieść Danuty Wałęsy to zwiastun jej upadku?

- Wałęsa jest przerażony, bo dotarło do niego to, jak wygląda rzeczywistość - mówi Tomasz Szlendak, autor książki "Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie". Zdaniem profesora z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, wraz ze zmianami gospodarczymi i kulturowymi model rodziny, w którym ona zajmuje się domem, a on go utrzymuje przechodzi do historii. - Kobiety wybierają teraz na partnerów tych mężczyzn, o których wiedzą, że pomogą im wychowywać dzieci. Nie wychodzą za tych, którzy otwarcie deklarują patriarchalne podejście - zapewnia.

Tak właśnie chciał organizować swoje życie Wałęsa. W rozmowie z Janiną Paradowską przyznał, że pochodzi z tradycyjnej wiejskiej rodziny i taką wizję związku wpoili mu rodzice. Do żony ma pretensje o to, że początkowo zgodziła się na taki model, a później przez lata ukrywała pretensje, które dopiero teraz ujawniła (w dodatku publicznie). - Gdybym od początku chciał mieć żonę samodzielną, prowadzącą swoje zupełnie inne życie, to ożeniłbym się z inną kobietą - przyznał.

Tymczasem psycholog z SWPS Małgorzata Ohme, przypomina, że sprawy nigdy nie układają się tak prosto. - Mężczyźni nie biorą pod uwagę czynnika rozwoju. Jak się ma 20 lat i bierze ślub, to oczywiście, że można się umówić na jakiś model związku. Wraz z kolejnymi doświadczeniami, zmiany będą nieuniknione, choć początkowo na pewno trudno je będzie zauważyć - przekonuje. - Kiedy mężczyzna używa argumentu "tak się umawialiśmy", wypiera fakt, że zmiany następują.

Zdaniem Tomasza Szlendaka, "wałęsowski model po prostu zdechł". Socjolog przywołuje na potwierdzenie dane z ostatniego spisu powszechnego, przeprowadzonego przez GUS w 2002 roku. Wynika z niego, że w tradycyjnych rodzinach: mama, tata, dzieci żyło jedynie 56 proc. społeczeństwa. - Z niecierpliwością czekam na wyniki najnowszego spisu - przyznaje i prognozuje, że wynik będzie znacznie niższy.

Socjolog uważa, że model rodziny, w który wierzył Lech Wałęsa jest jeszcze praktykowany wśród ludzi starszych, ale już pokolenie dzisiejszych 30-latków patrzy na związki zupełnie inaczej. - Mój ojciec nigdy niczego nie ugotował, nie wie nawet, jak wygląda bazylia. Teraz patrzy ze zdumieniem na mnie i mojego brata, którzy robimy to w swoich domach - przyznaje.

- Polska nadal dzieli się na A i B - mówi Małgorzata Ohme. - Teraz nawet ten podział jest jeszcze bardziej bolesny, bo kobiety z małych miast i wsi dzięki mediom mają dostęp do tych samych wzorców, co menadżerki z Warszawy. Paradoksalnie ich świadomość może obniżać jakość życia - jeśli nie wiem, że może być inaczej, nie jestem z tego powodu nieszczęśliwa - dodaje.

Zdaniem psycholog frustracja narasta, bo kobiety często nie mają z takich sytuacji wyjścia. - Rozejście się z mężem to ekonomiczna tragedia - potwierdza Tomasz Szlendak.

Przez lata polskie kobiety na temat milczały. Zdaniem Małgorzaty Ohme, książka Danuty Wałęsy jest więc niezwykle istotna, bo zmienia zupełnie spojrzenie na polskie kury domowe. - Przełamuje stereotyp kobiety zadowolonej, kobiety - ikony - mówi psycholog.

Danuta Wałęsa zdecydowała się opowiedzieć o samotności, zaniedbywaniu przez męża. W niektórych akapitach wybrzmiewa pretensja, w innych czuć głębokie rozczarowanie.

- Książka pokazuje największy problem polskich małżeństw. Ludzie nie potrafią sobie powiedzieć w domu najprostszych rzeczy. Tak nawarstwia się poczucie frustracji i w pewnym momencie jest go za dużo. Wtedy najczęściej kobieta pakuje walizkę i wychodzi - uważa Małgorzata Ohme.