Niespełniony sojusznik Hitlera. Autor tej książki rzuca inne światło na relacje Polski z III Rzeszą

Dawid Wojtowicz
Hitler nienawidził Polski, a w Polakach widział zawsze podludzi predestynowanych do niewolniczej pracy dla "rasy panów". Z kolei mieszkańcy kraju nad Wisłą podchodzili z odrazą do jakichkolwiek kontaktów z nazistowskimi Niemcami. To dość powszechny, ale uproszczony pogląd na przedwojenne polsko-niemieckie relacje. Inne światło na nie rzuca Krzysztof Rak.
Krzysztof Rak w swojej książce "Polska – niespełniony sojusznik Hitlera" stawia tezę, że współpraca z Polską w latach 1930–1939 miała dla wodza III Rzeszy strategiczne znaczenie. Na zdjęciu Józef Beck w rozmowie z Adolfem Hitlerem, lipiec 1935 roku. "Polska – niespełniony sojusznik Hitlera" / Wydawnictwo Bellona
W książce "Polska – niespełniony sojusznik Hitlera", która niedawno zagościła w polskich księgarniach, specjalizujący się w problematyce międzynarodowej publicysta stawia tezę przecinającą główny nurt historycznej narracji. Autor, z wykształcenia historyk filozofii, dowodzi, że współpraca z Polską w latach 1930–1939 miała dla wodza III Rzeszy strategiczne znaczenie.
Krzysztof Rak
Fragment książki "Polska – niespełniony sojusznik Hitlera", Wydawnictwo Bellona

Będę starał się polemizować z poglądem, że współpraca polsko-niemiecka w owym okresie miała charakter chwilowy i taktyczny.

Dlaczego obydwa państwa zawarły porozumienie w styczniu 1934 roku? Czy sprzeczność interesów nie oznaczała, że porozumienie to było chwilowym zabiegiem taktycznym? Moim zdaniem nie, a to dlatego, że zarówno Niemcy, jak i Polacy uważali, iż uda im się przekonać partnera do swoich zamiarów.

Jak zauważa Krzysztof Rak, historycy w swoich książkach czy pracach naukowych dużo uwagi poświęcili stosunkom pomiędzy III Rzeszą i II Rzecząpospolitą, zbyt często jednak odmalowując w czarno-białych kolorach plany Adolfa Hitlera wobec Polski. Ugruntowało to przekonanie, że pochodzący z Austrii dyktator dążył do podboju naszego kraju za wszelką cenę.

Powołując się na mało znane dokumenty z archiwów polskich i niemieckich, publicysta dochodzi do wniosku, że Lebensraum, czyli stojąca za terytorialną ekspansją III Rzeszy doktryna zdobycia przestrzeni życiowej na Wschodzie, nie zakładała wcale wymazania Polski z mapy Europy. Jej pierwotna wersja uwzględniała Polaków jako sojuszników w realizacji tego celu.

Innymi słowy, nazistowski plan kolonizacyjny terenów położonych na wschód od granicy III Rzeszy prowadził nieuchronnie do wojny hitlerowskich Niemiec ze Związkiem Sowieckim, natomiast niekoniecznie z Polską, choć ta terytorialnie stała na drodze do zdobycia ogromnych połaci ziem na Wschodzie przez Niemców znów uwiedzionych wizją Drang nach Osten.

Wprawdzie idea polsko-niemieckiego sojuszu i udziału Warszawy w hitlerowskiej koalicji (a więc po stronie Państw Osi) wymierzonej w ZSSR podczas II wojny światowej została już nieraz poruszona (głównie jednak w publicystyce historycznej niż pracach zawodowych historyków), to chyba jeszcze nikt tak jak Krzysztof Rak nie wyeksponował rangi Polski w planach Hitlera.
Krzysztof Rak
Fragment książki "Polska – niespełniony sojusznik Hitlera", Wydawnictwo Bellona

Trzeba również przyznać, że do roku 1939, jak na polityka niemieckiego, Hitler nie wyróżniał się szczególnym "polakożerstwem", a nawet dostrzegł w Polsce ewentualnego geopolitycznego sojusznika, co prawda nie równorzędnego, bo spełniającego funkcję niemieckiego satelity, ale mimo wszystko państwo, z którym można wspólnie grać na arenie międzynarodowej.

Autor książki "Polska - niespełniony sojusznik Hitlera" niejako zachęca Polaków do konfrontacji z naszymi obawami, których źródłem jest podświadoma obrona przed szukaniem jakichkolwiek związków przedwojennej Polski z hitlerowskimi Niemcami. Przekonuje, że ów paniczny lęk przed przypięciem nam łatki kolaborantów przeszkadza nam w obiektywnej ocenie historii.
Minister propagandy Rzeszy Joseph Goebbels (szósty od prawej) podczas wizyty w Polsce na Zamku Królewskim na Wawelu, czerwiec 1934 roku. Towarzyszy mu m.in. wiceminister spraw zagranicznych RP Jan Szembek (czwarty od prawej)"Polska – niespełniony sojusznik Hitlera" / Wydawnictwo Bellona
Co ciekawe, jak podkreśla Krzysztof Rak, podobne, acz uzasadnione obawy Polaków sprzed 80 lat stały za fiaskiem sojuszu II RP i III Rzeszy. Choć Józef Piłsudski i Józef Beck traktowali stosunki z Hitlerem również jako strategiczne, to byli niechętni wojennej wyprawie na Sowietów u boku Niemców w obawie, że takie zbliżenie skaże Polskę na rolę "chłopca na posyłki".

Wielu może jednak zachodzić w głowę – jak taki antysowiecki alians Polaków i Niemców mógł być w ogóle możliwy w świetle rasizmu narodowych socjalistów widzących w Słowianach podludzi. Odpowiedź na to pytanie przynosi stanowiący ciekawostkę 6 rozdział książki, gdzie autor w oparciu o źródła z niemieckiego MSZ objaśnia kwestię rasowej kwalifikacji Polaków.
Reichsführer SS Heinrich Himmler podczas wizyty w Polsce, luty 1939 roku. Podejmuje go komendant główny Policji Państwowej Józef Kordian-Zamorski"Polska – niespełniony sojusznik Hitlera" / Wydawnictwo Bellona
Skoro mowa o źródłach, to trzeba przyznać, że Krzysztof Rak zadbał o to, by jego książka była dobrze udokumentowana, a tym samym podnosiła wiarygodność jego tez. Uzbrojony w oręż, na który składają się dokumenty dyplomatyczne, notatki z narad i konferencji, zapisy w dziennikach i publiczne wypowiedzi, polemizuje z polskimi monografiami i zagranicznymi autorami.

To, co jednak najbardziej uderza przy lekturze jego książki, to zarysowany w niej kasandryczny obraz i to nie tyle Polski, której niechęć do koalicji wojskowej z III Rzeszą w końcu uczyniła z niej wroga Hitlera, ile Niemiec. Brak dużych sojuszników za wschodnią i zachodnią granicą zwiastował wojnę na dwa fronty, a ta musiała skończyć się klęską i tak też się stało.
Krzysztof Rak
Fragment książki "Polska – niespełniony sojusznik Hitlera", Wydawnictwo Bellona

Wojna, która wybuchła 1 września 1939 roku, była "jedną z najstraszliwszych klęsk" w dziejach Polski. Hekatomba ofiar, niewyobrażalne straty materialne, utrata niepodległości na 50 lat. Ta ocena jest oczywistością. Rzadko jednak zwraca się uwagę na to, że kampania przeciwko Polsce w 1939 roku była zarodkiem również i klęski III Rzeszy.

Szczegółowo o przedwojennych relacjach pomiędzy nazistowskimi Niemcami a rządzoną przez obóz sanacyjny Polską, a także zakulisowych działaniach obu państw, przeczytacie, sięgając po książkę wydaną pod szyldem Wydawnictwa Bellona. Publikacja Krzysztofa Raka dostępna jest w księgarniach stacjonarnych i internetowych w całej Polsce od 22 sierpnia.

Artykuł powstał we współpracy z Wydawnictwem Bellona