Spadek zachorowań na nowotwory tylko pozorny. Wszystko przed pandemię COVID-19

• 4 lutego obchodzony jest Światowy Dzień Walki z Rakiem. Z tej okazji w Narodowym Instytucie Onkologii zaprezentowano wyniki raportu Krajowego Rejestru Nowotworów "Nowotwory złośliwe w  Polsce w  2020 roku".
• Z najnowszych danych wynika, że w 2020 roku w Polsce odnotowano niemal 146 tys. zachorowań na nowotwory, a prawie 100 tys. osób zmarło z ich powodu
• Eksperci podkreślają, że dane te wskazują na spadek, ale jest on tylko pozorny, bo przez pandemię na badania i do lekarza trafiało mniej pacjentów
• Realną i pozytywną zmianą jest z kolei wzrost przeżyć pięcioletnich u pacjentów z nowotworami. Nie jest on jednak tak dynamiczny, jak w innych krajach
• Wciąż sami możemy zrobić najwięcej, aby ograniczyć ryzyko choroby. Chodzi o styl życia, który w największym stopniu wpływa na ryzyko choroby

Jak wynika z danych Krajowego Rejestru Nowotworów, w 2020 stosunku do roku poprzedniego nastąpił spadek liczby zachorowań o 12 908 u mężczyzn i 12 129 u kobiet (łącznie o 15 proc.), przy stosunkowo niewielkiej różnicy liczby zgonów w porównaniu z poprzednim rokiem (o 453 i tylko u kobiet).

- Obserwowany w 2020 roku spadek liczby zachorowań na nowotwory złośliwe widoczny dla większości lokalizacji został spowodowany prawdopodobnie odraczaniem diagnozy związanym z pandemią COVID-19 oraz z innymi ograniczeniami wynikającymi z restrykcji pandemicznych (np. przekształcanie szpitali i oddziałów w jednostki jednoimienne) - wyjaśnia Dr hab. n. med. Joanna Didkowska, Kierownik Krajowego Rejestru Nowotworów, kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów.

Dodaje, że w 2020 roku nastąpiło też załamanie realizacji populacyjnych programów przesiewowych, co było charakterystyczne dla większości krajów europejskich i USA.

- Administracyjne ograniczenie dostępu do badań (marzec-maj 2020), obawy przed kontaktami z placówkami ochrony zdrowia oraz system zdalnych porad odroczył diagnozę nowotworu. Gdyby nie pandemia prawdopodobnie liczba zachorowań wynosiłaby w 2020 roku około 177 tys. - ocenia dr Didkowska.

Jak mówi, także hasło "Zostań w domu" zostało przez niektórych nadmiernie odebrane i w obawie przed zakażeniem część osób zrezygnowało z wizyty u lekarza czy na badaniach. Były dostępne teleporady, ale jak podkreśla ekspertka - teleporadą nie można zdiagnozować nowotworu.

Pacjenci onkologiczni umierali na COVID-19

W 2020 roku zachorowanie na COVID-19 wiązało się dla chorych onkologicznych, ze zwiększonym ryzykiem zgonu.

W 2020 roku pośród niemal 41,5 tys. zgonów z powodu COVID-2019 aż 17 proc. dotyczyło chorych onkologicznych. Co piąty (21 proc.) z nich miał nowotwór płuca i niemal tyle samo (19 proc.) nowotwór przewodu pokarmowego.

Co istotne, zgony z powodu COVID-19 występowały częściej u pacjentów z niedawno rozpoznaną chorobą nowotworową.

Ryzyko zgonu z  powodu COVID-19 wśród pacjentów onkologicznych było również, podobnie jak w  całej populacji, uzależnione od wieku. Szczególnie narażeni byli więc pacjenci w  grupie 50-69 lat.

Na jakie nowotwory zapadali Polacy w  2020 roku?

Z przedstawionych w  raporcie danych wynika, że na pierwszym miejscu pod względem liczby zachorowań wśród mężczyzn był nowotwór gruczołu krokowego (19,6 proc.), charakteryzujący się największą dynamiką wzrostu zachorowalności.

Na drugim miejscu u panów znalazły się nowotwory złośliwe płuca. Przy czym w  populacji mężczyzn od prawie 15 lat obserwuje się spadek zachorowalności i  umieralności na nowotwory płuca, co należy wiązać przede wszystkim ze zmniejszeniem w  ostatnich dekadach odsetka palących mężczyzn.

Jednak nowotwory złośliwe płuca pozostają nadal dominującą nowotworową przyczyną zgonu mężczyzn (26 proc.).

Na trzecim miejscu (11,2 proc. zachorowań) znalazł się w 2020 r. rak jelita grubego (okrężnica i odbytnica) z  rosnącą tendencją zachorowalności, przy jednoczesnej stabilizacji umieralności.

Kobiety chorują inaczej

W przypadku kobiet najczęściej występuje rak piersi. Na drugim miejscu znalazł się rak płuca i wyprzedził raka jelita grubego, który do 2019 roku był tuż po raku piersi.

Dodatkowo w  2020 roku po raz kolejny liczba kobiet, które zmarły w wyniku raka płuca, przekroczyła liczbę kobiet, które zmarły z  powodu raka piersi (o 1046).

– Podczas gdy coraz mniej mężczyzn pali papierosy, kobiety wciąż po nie sięgają. Niestety nasze prognozy wskazują, że ten trend wzrostowy zachorowalności i umieralności na raka płuca wśród kobiet będzie się utrzymywał – ocenia dr Joanna Didkowska.

Wyrównać szanse

Onkolodzy od lat jako główny postulat przedstawiają konieczność wyrównania szans w leczeniu tak, aby niezależnie w jakiej części Polski będzie leczył się chory, miał takie same świadczenia i szanse na skuteczną terapię. Cały czas bowiem widać znaczne różnice w skuteczności leczenia w różnych regionach naszego kraju.

W województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, warmińsko mazurskim i wielkopolskim wskaźniki przeżyć były niższe o 5-6 punktów procentowych niż w województwach mazowieckim i pomorskim. Średni wskaźnik przeżyć dla nowotworów ogółem dla mężczyzn wynosił 51,6 proc., a dla kobiet 58,9 proc.

Jest lepiej, ale trzeba przyspieszyć

Eksperci podkreślają, że w ostatniej dekadzie można zaobserwować stabilizację umieralności i  znaczącą poprawę wskaźników przeżyć zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn.

Jednak problemem pozostaje to, że ta poprawa następuje znacznie wolniej niż w większości krajów UE. Tymczasem Komisja Europejska chce, aby do 2035 roku kraje UE osiągnęły poziom 70 proc. przeżyć dziesięcioletnich w  chorobach nowotworowych.

Najwięcej zależy od nas samych

Eksperci zgodnie też podkreślają, że mimo postępu medycyny nie uda się opanować epidemii nowotworów, bo w największym stopniu za ryzyko odpowiada nasz styl życia.

Niezbędna jest więc edukacja w tym zakresie i zmiana podejścia do aktywności fizycznej i zdrowego odżywiania oraz stylu życia.

Przywołują Europejski Kodeks Walki z Rakiem, który zawiera 12 podstawowych zasad, jest gotową instrukcją podpowiadającą, w jaki sposób zachować zdrowie oraz poprawić jego stan. Pokazuje, jak przez proste, codzienne działania obniżać ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe.