Powodem śmierci Susanny Rufi, Włoszki wracającej ze Światowych Dni Młodzieży, było meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Polskie służby sanitarne objęły osoby z najbliższego otoczenia chorej chemioprofilaktyką, czyli podano im odpowiednie antybiotyki. Inspekcja sanitarna zapewnia, że nie ma powodów do paniki.
Szczepienie przeciwko meningokokom jest w Polsce zalecane. Kamil Broszko / Agencja Gazeta
W sytuacji, kiedy doszło do kontaktu z osobą chorą profilaktycznie zażywa się odpowiednie antybiotyki. Chodzi tu o bliski kontakt w ciągu siedmiu dni poprzedzających zachorowanie. Za taki specjaliści uważają: mieszkanie z osobą, która zachorowała, spanie z nią w tym samym pomieszczeniu, kontakt intymny, pocałunki, krótkotrwały kontakt z osobą chorą jeśli w jego trakcie wystąpił kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych chorego tuż przed i w trakcie przyjmowania do szpitala.
Małe dzieci i młodzi dorośli
Na chorobę meningokokową najbardziej narażone są dzieci do 4. roku życia, z powodu niedojrzałego układu immunologicznego oraz młodzi ludzie w wieku od 15 do 24 lat, ze względu na prowadzenie aktywnego trybu życia. Zakażeniom sprzyja przebywanie w dużych skupiskach ludzkich np. szkołach, przedszkolach, akademikach, klubach czy koszarach. Światowe Dni Młodzieży były spotkaniem wielu osób w jednym miejscu, więc nie ma się co dziwić, że mogło dojść do takiego zakażenia. Zwyczajnie, wystarczy duże skupisko ludzi, na niewielkim obszarze. Zupełnie bez znaczenia jest jaka to impreza i jak dobrze zabezpieczona sanitarnie.
Jak podaje Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach, inwazyjna choroba meningokokowa to zakażenie wywołane przez gram - ujemne bakterie Neisseria meningitidis połączone w pary (dwoinki). Swoim wyglądem przypominające ziarenka kawy. Bakterie Neisseria meningitidis posiadają zróżnicowane otoczki i na tej podstawie wyodrębnia się 13 grup serologicznych tego mikroorganizmu.
W Polsce zakażenia najczęściej wywołuje Neisseria meningitidis serogrupy B i C. Choroba przebiega pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i/lub posocznicy. W Polsce, jak podaje Główny Inspektorat Sanitarny, w 2015 roku zgłoszono 218 przypadków zachorowań na chorobę meningokokową (zapadalność 0,57/100000). Było to o 30 zachorowań więcej niż w roku poprzednim. W roku 2014 zgłoszono 188 zachorowań (zapadalność 0,49/100 000).
W Polsce najczęściej występują meningokoki grupy B i C. Ogniska epidemiczne wywoływane są głównie przez szczepy z grupy C, natomiast szczepy grupy B są najczęściej związane z zachorowaniami sporadycznymi.
Najwięcej zakażeń wywoływanych przez meningokoki serogrupy B odnotowuje się u dzieci do 1. roku życia, natomiast u młodzieży i młodych dorosłych dominują zakażenia wywołane przez meningokoki serogrupy C.
W roku 2015, tak samo jak w 2014 r., nie występowały lokalne ogniska zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową. Dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis, meningokok) są powszechnie występującymi drobnoustrojami kolonizującymi nosogardło (kolonizacji ulega ok. 5–10 proc. populacji) i wywołującymi sporadyczne zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową.
Bakteria musi dostać się do krwi człowieka, żeby rozwinęło się groźne zakażenie. Jeśli już do niego dojdzie, to objawy choroby pojawiają się na tyle późno, że bardzo trudno z nią walczyć. Niemowlęta i małe dzieci w ciągu kilku godzin od wystąpienia objawów mogą umrzeć. Okres wylęgania inwazyjnej choroby menigokokowej trwa 2-10 dni, choć specjaliści wskazują, że najczęściej jest to 3-4 dni.
Objawy inwazyjnej choroby meningokokowej u dorosłych i starszych dzieci:
– wymioty – gorączka (dłonie i stopy mogą pozostać zimne) – ból głowy – sztywność karku – światłowstręt – senność – bóle stawów – drgawki
Objawy inwazyjnej choroby meningokokowej u niemowląt:
– gorączka (dłonie i stopy mogą być zimne) – brak apetytu – wymioty – biegunka –rozpaczliwy płacz, kwilenie – rozdrażnienie – odgięcie głowy do tyłu – pulsujące ciemiączko – wybroczyny (plamy) na skórze
Można zapobiegać
Śmiertelność w inwazyjnej chorobie meningokokowej wynosi 10-13 proc., ale w przypadku wstrząsu septycznego (sepsy) może sięgać nawet 50 proc. W Polsce mamy opracowane dokładne wytyczne dla lekarzy w przypadku stwierdzenia inwazyjnej choroby meningokokowej - to zwiększa szanse chorych na przeżycie.
Polska jest jednym z krajów, w których w ostatniej dekadzie wzrosła liczba zakażeń wywołanych przez dwoinkę zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych z gr. C, niemniej jednak za większość przypadków choroby odpowiadają wciąż meningokoki grupy B, czyli te odpowiadające za zachorowanie sporadyczne a nie ogniska epidemiczne.
Sepsa lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez meningokoki nie zdarzają się w Polsce często. Jednak jeśli już do nich dojdzie, to choroba jest bardzo ciężka, zagrażająca życiu i zdrowiu. Jednak nie jesteśmy bezbronni - możemy zaszczepić siebie i dziecko przeciwko meningokokom. To szczepienie jest w Polsce wpisane do kalendarza szczepień zalecanych. Warto szczególnie rozważyć zaszczepienie nastolatka. Inspekcja sanitarna w ubiegłych latach prowadziła wśród nastolatków akcję, która miała zapobiegać zakażeniom. Przestrzegano młodych ludzi, żeby nie „brali gryza, łyka, macha”, bo to właśnie tego typu zachowania sprzyjają zakażeniom wśród młodzieży.
Zmarła podczas powrotu z ŚDM Włoszka nocowała w mieszkaniu prywatnym i nie korzystała z noclegów w miejscach zbiorowego zakwaterowania takich jak szkoły. Osoby z jej najbliższego otoczenia zostały objęte chemioprofilaktyką.
Dr Marek Posobkiewicz