Autor "Przysięgi królowej" C.W.Gortner: Wciąż najbardziej boimy się inności

To trochę jak aktorstwo. Kiedy decyduję się pisać o jakiejś postaci, jej płeć nie jest najważniejsza, bardziej myślę o sposobie, w jaki myślała, o całej epoce i światopoglądzie, jaki dominował. Zwykle piszę o postaciach, które żyły 400-500 lat temu, przy tak odległych epokach płeć jest naprawdę drugorzędna, dlatego raczej próbuję odtworzyć sposób, w jaki ludzie wówczas myśleli. A wiadomo, że myśleli zupełnie inaczej niż my dzisiaj. Przed pisaniem staram się wyzwolić ze swoich poglądów, tego, kim jestem i poznać bohaterkę, jej świat. Ludzie często mnie pytają, dlaczego piszę akurat o kobietach – dla mnie to naprawdę nieistotne.

"Przysięga" – trzy lata. Research jest bywa nużący, a poza tym potrafi uwieść – im więcej wiesz, tym więcej chcesz się dowiedzieć. Można się więc zapętlić i nigdy nie napisać ani słowa, bo ciągle masz wrażenie, że jeszcze nie wiesz wszystkiego. Najbardziej lubię samo pisanie, chociaż podróże też uwielbiam. Uwielbiam ten moment, kiedy siadam i piszę. Czasem zdarza się także, że muszę przerwać pisanie, bo pojawia się blokada – bo za mało wiem albo umknął mi jakiś bardzo istotny szczegół. Wtedy wracam do biblioteki.

Zawsze kochałem historię, którą później studiowałem. Dorastałem w południowej Hiszpanii, ponieważ stamtąd pochodzi moja matka i sposób, w jaki uczono historii w szkole, był bardo suchy. Same fakty. Na szczęście miałem też angielską nauczycielkę, która dawała mi do czytania powieści historyczne, w których wszystkie te postaci i miejsca ożywały. Wtedy, w wieku 11 lat, zakochałem się w powieściach historycznych. W fikcji historycznej postaci znane z kart podręczników jakby wracają do życia – jest tu i pot, i łzy, i mięśnie. Miłość, nienawiść, poświęcenie... Życie. Lubię, kiedy emocje, które przeżywali bohaterowie, udzielają się czytelnikom. Izabela od zawsze jest postrzegana jako zła królowa, która rozpętała Inkwizycję, zaczęła prześladowania Żydów i pośrednio skazała na zagładę rdzennych mieszkańców Ameryki.

Tak! Izabela to bardzo złożona, pełna sprzeczności postać. Ja jestem gejem i w dodatku mam żydowskie pochodzenie, jasne więc, że nie popieram tego, co zrobiła, ale dziwi mnie natychmiastowa wroga reakcja na hasło "Izabela Kastylijska". Kiedy mówiłem ludziom, że o niej piszę, natychmiast reagowali: "przecież to potwór"! Nikt nie jest potworem, łatwo jest ją i inne postaci tak oceniać. Trudniej jest znaleźć ich ludzkie oblicze i je pokazać, a to właśnie staram się robić w moich książkach.

To moja słaba strona – jestem tak empatyczny, że czasem aż mi z tym niewygodnie w życiu. Choć przy pisaniu i wchodzeniu w skórę moich bohaterek to oczywiście pomaga. Pisarz musi być empatyczny. Nie mogę zaczynać książki o Izabeli i jej osądzać. Muszę próbować ją zrozumieć. Dlatego "Przysięgę królowej" zacząłem od dziecięcych lat Izabeli, bo chciałem pokazać jej drogę do tronu. Mamy tendencję do myślenia stereotypami – takie postaci od razu wskakują nam do głowy z całym zestawem skojarzeń. Niewiele osób myśli o tym, że Izabela była dziewczynką, którą bardzo szybko straciła ojca, dorastała w trudnych warunkach na prowincji, nie była dobrze wykształcona, co później było dla niej źródłem kompleksów. Musiała walczyć o wszystko – i to czyni z niej osobę z krwi i kości, z którą można się identyfikować.

Nie wiedziałem, że tak walczyła o dostęp kobiet do edukacji, sama miała na tym tle ogromne kompleksy, dlatego po 30. zaczęła pobierać lekcje łaciny u Beatriz Galindo, znanej jako "La Latina". To za czasów Izabeli kobiety uzyskały wstęp na uniwersytety, zarówno jako studentki, jak i wykładowczynie. To ona sprowadziła pierwszą prasę drukarską do Hiszpanii. Specjalnie dla niej drukowano miniatury książek, które nosiła przy pasku sukni. Lubiła zagadywać możnych – w większości analfabetów – czy czytali którąś z tych książek. Zawsze odpowiadali, że nie, a ona mówiła, że powinni.

Historia Hiszpanii byłaby zupełnie inna. Interesujące jest, jakim królem byłby jej brat, gdyby nie umarł. Często się nad tym zastanawiam, ale trudno jest wyobrazić sobie historię bez niej, bo wszystko jest z nią tak ściśle połączone. Hiszpania stała się imperium pod rządami jej wnuka Filipa II i Karola V. Nie mogę sobie wyobrazić Hiszpanii bez tego, co oni osiągnęli. I choć brzmi to strasznie – bez Inkwizycji. Bardzo wiele procesów, które potem miały odczuwalne skutki przez wiele lat, rozpoczęło się podczas jej rządów. Po 300 latach zdobyła Grenadę, kończąc tym samym okres rekonkwisty, co nie udało się żadnemu władcy przed nią, choć wielu próbowało.

Jej relacja z Kolumbem do dziś pobudza wyobraźnię, ostatnio jeden z dziennikarzy zapytał mnie, dlaczego napisałem książkę o kobiecie, która była rozwiązła. Zapytałem go, skąd o tym wie, z moich badań wynika, że Izabela była pobożną, gorliwą katoliczką, i na pewno nie można jej określić mianem "rozwiązłej". Dziennikarz odpowiedział mi: przecież każdy wie, że sypiała z Kolumbem! Sądzę, że Kolumb, który był bardzo charyzmatycznym mężczyzną, przemawiał do je rozbudzonej wyobraźni. Jej fascynacja Kolumbem nie była erotyczna, lecz intelektualna. W pewnym sensie byli do siebie podobni – w determinacji i uporze. Widzieli się tylko kilka razy, nie mieli żadnego romansu.

Piszę o kobietach, o których mało kto chce pisać, bo ich reputacja jest tak fatalna. Ale to nie dlatego je wybieram – to po prostu fascynujące postaci, tajemnicze, nieodkryte, choć wydaje nam się, że tyle o nich wiemy. Każdy lubi pisać i słuchać o Elżbiecie I, bo to taka dobra królowa, nieskalana, o idealnej reputacji. Wieczna dziewica, która poświęca wszystko dla korony. I jakoś nigdy nic nie słychać o horrorze i rzezi katolików w Irlandii, która miała miejsce za jej panowania. Uwielbiam Elżbietę, ale sądzę, że Katarzyna Medycejska czy Izabela są bardziej interesujące, choć mniej ikoniczne.

Napisałem książkę o Coco Chanel. Chętnie napisałbym o Jackie Kennedy, ale ona na razie jest jeszcze zbyt ikoniczna. Świat nie jest na to gotowy, za mało czasu minęło. Niezwykła jest Hillary Clinton czy kanclerz Niemiec Angela Merkel – to kobiety, które sprawują władzę w niespotykany wcześniej sposób. Choć prawdą jest, że kobiety zawsze były u władzy – nie tak często, jak dziś– tylko ich nie doceniano. Albo doceniano je jako kobiety, ale nie jako polityków. Weźmy choćby Kleopatrę , która była znakomitym politykiem i genialnym strategiem, a zawsze jest przedstawiana jako wamp. Może była też uwodzicielką, ale kogo to obchodzi, ta kobieta walczyła o to, by Egipt był niezależny od Rzymu! Na kobiety, także te wielkie władczynie z przeszłości, patrzymy przez pryzmat seksu, bo w ten sposób łatwiej nam je zrozumieć, wydają się bliższe. Ja chcę, żeby były postrzegane jako ludzie, władczynie, kobiety – wszystko naraz. Czasami czytelnicy dziwią się, kiedy mówię, że Izabela lubiła seks – katolicka królowa, która miała orgazmy?! Kto to widział?! To samo życie.

O tak. Seks to jedna z najważniejszych sfer życia, jeden z pierwotnych instynktów i motorów działania człowieka, a jednak wciąż nie możemy sobie z nim poradzić. Zwłaszcza łatwo przychodzi nam ocenianie kobiet, także tych z historii.

Chcę myśleć, że się czegoś nauczyliśmy. Kiedy jednak słucham wiadomości o krwawej łaźni, do której doszło z Nigerii albo kiedy słucham o tym, co się dzieje na Krymie – wątpię w to. Chyba jednak nie uczymy się na swoich błędach, chyba jednak się nie zmieniamy, choć powinnyśmy. Wciąż mamy te same uprzedzenia, wciąż kierujemy się tymi samymi atawizmami. A najbardziej boimy się inności. W czasach Izabeli prześladowano Żydów i convertos, dziś w USA słyszę republikańskiego senatora, który opowiada w telewizji o tym, że małżeństwa osób tej samej płci powodują rozkład wartości rodzinnych. Chyba się nie zmieniamy.