Marcin Szczygielski o życiu geja w Polsce: Nigdy nie doświadczyłem dyskomfortu przez to, że jestem gejem

Marcin Szczygielski: Utrzymuję się wyłącznie z pisania. Muszę więc pisać regularnie. W naszym kraju – nawet w przypadku książki, która się dobrze sprzedaje – dochody z niej nie są astronomiczne.

W dzieciństwie także uciekałeś przed rzeczywistością, do własnego świata?

Byłem jedynakiem, moja mama pracowała na dwóch etatach, żeby mi zapewnić w miarę normalne życie. To były czasy komuny, więc łatwo było schować się we własnej rzeczywistości, w której było lepiej niż w prawdziwej. Byłem nieśmiałym dzieciakiem, mało przebojowym i trochę się bałem wszystkiego. Miałem tylko jedną przyjaciółkę i jednego przyjaciela. To byli mi bliscy ludzie, z którymi spędzałem czas. Ale tak naprawdę wolałem siedzieć w domu i czytać książki.

Byłeś odludkiem?

Trochę tak. I buntownikiem. Nienawidziłem jakiejkolwiek formy przymusu – w tym obowiązku nauki w szkole. Mimo przeczytanych tylu książek, programowo źle się uczyłem. Dlatego dzisiaj mam trochę mieszane uczucia, kiedy dowiaduję się, że moje książki wchodzą na listę lektur.

Michał Żebrowski, czyli "Krwawiec" podobał Ci się na ekranie?

W pewnym stopniu pisałem tę książkę z myślą o pani Ewie Błaszczyk i jej prywatnej tragedii. Kiedy powieść była gotowa, zwróciłem się do fundacji „A kogo?” z pytaniem czy nie zdecydowałaby się objąć patronatem książki „Za niebieskimi drzwiami”. Tak się stało. Cieszę się, że i ekranizacja, w której pani Ewa zagrała główną dorosłą postać, także pracuje na rzecz jej fundacji.

Podobno miałeś nieprzyjemności także po wydaniu "Arki czasu", gdzie główny bohater jest żydowskim chłopcem. To jest przecież książka dla młodzieży !

Nawet byłem zmuszony zlikwidować mój stary adres mailowy, który łatwy był do znalezienia, bo dostawałem na niego anonimowe wiadomości, które odsądzały mnie od czci i wiary za to, że napisałem książkę dla młodych czytelników o Żydach. W ogóle nie byłem przygotowany na taką falę hejtu. Bohaterem książki jest chłopiec żydowskiego pochodzenia, który razem z dziadkiem mieszka w getcie warszawskim.

Dziadek opłaca ucieczkę Rafała z dzielnicy i chłopiec razem z dwojgiem innych żydowskich dzieci ukrywa się na terenie warszawskiego ogrodu zoologicznego. Moim celem było przypomnienie młodzieży, że getto w naszym mieście istniało i próba zainteresowania ich jego historią, tamtymi wydarzeniami. Nie spodziewałem się wybuchu takich negatywnych emocji o podłożu antysemickim.

Ale nie chciałbym wyłącznie narzekać na sytuację w naszym kraju. Uważam, że należy też dostrzegać dobre rzeczy, które się pojawiają ze strony władzy. Na przykład bardzo ucieszyłem się, gdy Pani prezydentowa Agata Duda zdecydowała się objąć osobistym patronatem film „Za niebieskimi drzwiami". Uważam, że to wspaniały gest. Gdy podzieliłem się tą radością na Facebooku, błyskawicznie ubyła mi pewna ilość znajomych. To mnie zdumiało. Jeśli patrzymy na świat wyłącznie kategoriach czerni i bieli, staje się płaski, dwuwymiarowy. Chciałbym wierzyć, że w naszej rzeczywistości każdy może znaleźć miejsce dla siebie, ale będzie to tak naprawdę możliwe tylko wtedy, gdy zaczniemy się nawzajem szanować.

Czy w Rosji są stowarzyszenia walczące z homofobią ?

Istnieją tam takie stowarzyszenia, ale rząd skutecznie komplikuje im, lub wręcz uniemożliwia działalność. Każda inicjatywa związana z informowaniem na temat sytuacji osób LGBT w Rosji natychmiast podciągana jest pod łamanie prawnego zakazu „propagandy homoseksualnej” i karana. Gdy w tym roku próbowano zorganizować w Sankt Petersburgu zakazaną przez władze paradę równości, zdecydowało się wziąć w niej udział... trzynaście osób. Aby uniknąć aresztowania za nielegalne zgromadzenia, każdy z nich musiał stać w odległości 50 metrów jeden od drugiego. To wyglądało naprawdę jak krzyk rozpaczy. Dzięki temu, że mam kontakt z ludźmi próbującymi walczyć z rosyjską homofobią, potrafię docenić, to co mamy w Polsce.

Łatwiej o coming out, kiedy mieszka się w stolicy. Jest się celebrytą, czy osobą zamożną.

Właśnie dlatego w „Bingo"skupiłem się na celebrytach-kryptogejach, którzy mnie naprawdę denerwowali. Prowadzą udawane życia rodzinne, mają pseudonarzeczone – często nieświadome prawdy – które pokazują reporterom, a jednocześnie w prywatnych sytuacjach towarzyskich użalają się nad sobą, że nie mogą sobie pozwolić na normalne życie.

Może zazdrościli Tobie i Tomkowi, że Wam to jednak łatwo przyszło.

Nie wiem, czy akurat chodziło o zazdrość, czy raczej poczucie zagrożenia zdemaskowaniem. Faktem jest, że niektórzy znani kryptogeje zaczęli nas w pewnym momencie unikać. Być może obawiali się, że po własnym coming oucie planujemy outingi innych? Nigdy nie mieliśmy takiego zamiaru.

Znajomi boją się Twoich kolejnych książek?
Nie sądzę. Chyba jednym z moich kolejnych projektów będzie książka dla dorosłych czytelników napisana z perspektywy mężczyzny heteroseksualnego. To będzie dla mnie spore wyzwanie. Zorientowałem się w pewnym momencie, że myślę o nich stereotypowo, dokładnie tak samo, jak niektórzy heterycy myślą o gejach. Coś w rodzaju: przeciętny facet hetero na pewno nie używa dezodorantu, nie zmienia skarpetek, a interesują go wyłącznie picie piwa, piłka nożna i samochody. Przecież to nieprawda! Dotarło do mnie, że sam wpadam w pułapkę stereotypów, z którymi walczę przez całe życie. Napisanie takiej książki pomoże mi się z niej uwolnić.