"To już 18. pożar w dwa miesiące". Plaga płonących wysypisk śmieci zalewa Polskę i może mieć drugie dno

To gigantyczny pożar na wysypisku w Zgierzu wywołał lawinę spekulacji. W tym momencie najwyraźniej przelała się czara. Od paru miesięcy co jakiś czas słychać było o pożarach na składowiskach odpadów, ale raczej mało kto zwracał na nie uwagę. Tymczasem zdjęcia ogromnej ściany ognia w Zgierzu szybko obiegły internet i rozbudziły wyobraźnię.

Ogień wybuchł w piątek wieczorem i jeszcze w poniedziałek był dogaszany przez 60 jednostek straży pożarnej. W chwili pisania tego tekstu mieszkańców Zgierza i okolicznych miejscowości cały czas obowiązywało ostrzeżenie o szkodliwych oparach i toksycznych gazach, które unosiły się w powietrzu. Niektórzy z powodu pożaru nie mieli ciepłej wody i prądu.

"Próby pozbywania się odpadów niezgodnie z prawem"
Co ciekawe, kilka dni przed tym pożarem o pladze na wysypiskach pisał Portal Samorządowy: "Ministerstwo Środowiska od początku roku do końca kwietnia naliczyło 62 pożary – blisko dwa razy więcej niż w ubiegłym roku".

Wiceminister Sławomir Mazurek powiedział, iż "niewykluczone, że w niektórych przypadkach są to próby pozbywania się odpadów niezgodnie z prawem, poprzez ich podpalenie". Mówił o potrzebie instalowania monitoringu na wysypiskach.

"Góry śmieci rosną. Krajobraz nam się zmienia"
Tylko w maju było ich już kilka. 24 maja – w sortowni śmieci w Warszawie. 21 maja – w Giebni paliła się część hałdy odpadów komunalnych o powierzchni 300 metrów kwadratowych. 15 maja płonęło dzikie wysypisko opon w Garczegorzy pod Lęborkiem. 12 maja – ogień rozprzestrzenił się na wysypisku w Gorlicach.

O tym w Giebni mieszkańcy już w styczniu mówili, że "niepokojąco się zapełnia". "Z niepokojem obserwuję to co dzieje się na wysypisku. Góry śmieci rosną. Krajobraz nam się zmienia" – relacjonowali mieszkańcy w rozmowie z "Gazetą Pomorską".

"Odpadów zaczyna być coraz więcej"
Mimo prób, przedstawiciele branży nie zgodzili się na rozmowę z nami. W jednym ze składowisk odpadów na wschodzie kraju usłyszeliśmy jednak, że w całej Polsce jest duży problem ze składowaniem odpadów. Nasz rozmówca twierdzi, że obserwują to bardzo w ciągu ostatniego roku, ale nie ma to nic wspólnego z żadnymi nowymi przepisami.

– Odpadów zaczyna być coraz więcej i więcej. Chyba ludziom poprawiła się sytuacja życiowa i produkują ich coraz więcej. Z miesiąca na miesiąc ich ilość narasta – mówi. Twierdzi, że oni – jako składowisko – mają z kolei problem z przekazywaniem odpadów do spalarni. – Jest taka sytuacja w kraju, że wszyscy mają dużo odpadów, a jest problem ze spaleniem, bo spalarni jest mało, mają ograniczone limity i nie mają dużych mocy przerobowych. Myślę, że należałoby jeszcze parę spalarni pobudować i problem by się rozwiązał – tak uważa. Z innych źródeł słychać też, że do Polski trafia ostatnio dużo odpadów z Europy. Jak pisze gazeta.pl "po tym, jak przestały je przyjmować Chiny".

Nasz rozmówca absolutnie nie chce jednak spekulować na temat ewentualnych przyczyn pożarów, które pojawiają się ostatnio w Polsce. – Odpady mają to do siebie, że się grzeją. Może nastąpić samozapłon. My też to kiedyś u nas przerabialiśmy. Jak odpady zaczną się palić, to czasem trwa to kilka dni, bo ciężko je ugasić. Nie można niczego przesądzać, przyczyny mogą być różne, również zwykłe niedbalstwo – tłumaczy.

Na przykład w Jastrzębiu, gdzie pożar wybuchł w kwietniu, ustalono, że odpowiedzialni za pożar są bezdomni. Według "Dziennika Zachodniego", osoby te na terenie wysypiska szukają kabli i je opalają, a od tego zajmują się śmieci.

A w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie również paliło się w kwietniu, przyczyną prawdopodobnie było "zaprószenie ognia przez osoby trzecie". Czasem, jak w Gorlicach, pożar zdarza się już nie pierwszy raz.

"Ceny rosną, miejsca nie przybywa"
Spalarni w Polsce faktycznie jest kilkanaście. Ale Anna Łukaszczyk widzi problem gdzie indziej. – Ministerstwo próbuje pozyskiwać fundusze z UE, budują nowe spalarnie, ale ceny za spalanie odpadów są dużo wyższe niż składowanie na wysypiskach. Żeby wyrównać poziom cen i żeby ludzie przestali składować śmieci, a wozili je do spalarni, od kilku lat podnoszona jest opłata marszałkowska za składowanie odpadów na składowisku. Czyli sytuacja wygląda tak, że ceny rosną, a miejsca na wysypiskach na nowe odpady wcale nie przybywa, a nawet jest go coraz mniej – mówi.

O tym, że niektóre działania mogą być celowe sugerowano już kilka lat temu, gdy na wysypiskach też zdarzało się sporo pożarów. "Puls Biznesu" pisał, że może to być konsekwencja zmian w prawie w ostatnich latach: "Nie przesądzamy o przyczynach żadnego konkretnego pożaru, ale części firm mogą się one opłacać".

"Nie opłaca im się oddać śmieci na wysypisko"
Anna Łukaszczyk tłumaczy – co logiczne – że składowiskom zależy na tym, by przyjmować jak najwięcej odpadów: – Ale wzrost opłaty marszałkowskiej powoduje, że jakiś przedsiębiorca zaczyna sobie kalkulować: "Nie opłaca mi się oddać śmieci na wysypisko, od razu oddam je do spalarni".

Anna Łukaszczyk prowadzi stronę, która jest przeciwna budowie spalarni w Rudzie Śląskiej, ale co jakiś dostaje telefon od przedsiębiorcy, który przypadkowo trafił na jej stronę, zobaczył hasło "spalarnia": – Mówią, że mają naglący problem, chcą spalić śmieci. I nie chodzi o 2-3 tony. To są dziesiątki ton. Ludzie prowadzą biznesy i nagle mają sytuację, że nie mają co z tym zrobić.

– Ze spalenia odpadów komunalnych pozostają tzw. odpady lotne, które traktowane są jako odpady niebezpieczne. Ich nie da się zagospodarować. Spalarniami nie rozwiążemy problemu odpadów, zamienimy je tylko na odpady niebezpieczne dla środowiska. Poza tym odpadów przybywa nam z roku na rok i nie ma nikogo mądrego, który mógłby wytłumaczyć, że powinnismy zacząć rewolucję nie od spalarni, ale od opakowań. W Niemczech te same produkty są w dużo mniejszych opakowaniach, wypełniają je po brzegi. A u nas, czy się weźmie paczkę chipsów, czy proszek do prania, opakowanie jest większe. A śmieci przybywa.