"Przewozili papierosy w workach z jelitami", czyli kulisy szarej strefy w 2013 roku

Jedna z grup przewoziła papierosy w workach, które były zatopione w beczkach z solonymi jelitami. Zapach był przeraźliwy, potencjalny konsument nie jest nawet świadomy, gdzie był wcześniej papieros, który właśnie wypala. Chowają je także w zupkach w proszku, brykiecie do grilla, do puszek, w których tylko warstwa wierzchnia zawiera deklarowany produkt, a 90 proc. reszty to papierosy.

Na litewskiej granicy zatrzymaliśmy nawet ambulans. Nie jechał na sygnale, ale był normalnie oznaczony. Celnik chciał zajrzeć do środka, ale kierowca tłumaczył się, że jest zepsuty zamek do drzwi. Okazało się, że zamiast pacjenta cały ambulans był wypełniony papierosami.

Dokładnie przeliczmy towar. W przypadku całego tira może to trwać nawet do kilkudziesięciu godzin w zależności od sposobu ukrycia. Przykładowo, w przypadku papierosów ukrytych w puszkach po kawie każdą musieliśmy otworzyć, wysypać zawartość i przeliczyć paczki. Oczywiście samochody są przez nas zatrzymywane. Trafiają na parking Służby Celnej, a kontrabanda do magazynów.

Na naszym terenie, czyli w województwie podlaskim w całym 2013 roku zatrzymaliśmy ponad 5,6 mln paczek nielegalnych papierosów. Zatrzymania były nie tylko na samej granicy, ale także na bazarach, targowiskach i tzw. „skupkach”, czyli wszędzie tam, gdzie może odbywać się nielegalny obrót przemyconym towarem.

80 procent zatrzymanych papierosów w zeszłym roku pochodziło właśnie z tej granicy. Jeśli przechwytujemy nielegalne papierosy są to z reguły duże transporty. Przez duży transport rozumiem tutaj od 50 tys. paczek papierosów przemycanych na raz. W 2013 zatrzymano 11 takich transportów, w największym przewożono 650 tys. paczek papierosów. Towar był ukryty w ciężarówce, która oficjalnie miała przewozić drewniane zrębki. Zamiast nich cała naczepa była wypełniona papierosami, nie było miejsca na nic innego.

Od wejścia Polski do Unii Europejskiej naturalnie trzeba było odejść od klasycznej kontroli, ale nie pozostawiliśmy tego odcinka samego sobie. Działają grupy mobilne, czyli wyspecjalizowane jednostki, które dokonują kontroli w pobliżu pogranicza. Są wyposażone przede wszystkim w urządzenia rentgenowskie, które służą do prześwietlania samochodów.

Wykorzystujemy analizę ryzyka tras przejazdu, wspierają nas systemy informatyczne, doświadczenie celników i wyposażenie, które z roku na rok jest coraz lepsze. Sporo zyskaliśmy, dzięki unijnym funduszom. Jednak nie mogę ujawniać tutaj szczegółów, żeby nie ułatwić sprawy przemytnikom.

Ciężarówka jest zatrzymywana już po wjeździe do Polski. Mamy wydzielony teren z parkingiem, na którym możemy robić prześwietlenia. Poza tym do kontroli są typowane samochody poruszające się krajową 8-ką. Celnik wychodzi z lizakiem, zatrzymuje kierowcę, czasami wystarczy tylko rozmowa, innym razem otworzenie naczepy, a jeszcze innym trzeba skierować auto do prześwietlenia. Tutaj ważny jest tzw. nos celnika.

Najczęściej przyjmują linię obrony, że nie mieli pojęcia, co tak naprawdę wiozą. To jednak już ustala sąd, który wskazuje całe okoliczności tego procederu.

W ubiegłym roku zatrzymaliśmy też duże stalowe, spawane separatory cieczy. To były trzy, ciężkie urządzenia, które drapaniem wskazał pies. Musieliśmy wzywać straż pożarną z ciężkim sprzętem. Po rozcięciu okazało się, że w środku są wypełnione papierosami. Taka skala przygotowań świadczy, że nikt samodzielnie nie mógł tego zrobić.

Tutaj jest już raczej przemyt drobny, ponieważ trzeba przejść sporą kontrolę. Po dwie służby z każdej strony granicy: celna i graniczna. Przewożą mniejsze ilości głównie w skrytkach samochodowych. Tutaj też wykazują się kreatywnością. Nie ma miejsca, w którym nie próbowaliby przemycać: podwozie, nadwozie, przerobione zbiorniki paliwa, opony, zapasowe koła, pod szybką. Ale to kilkadziesiąt, maksymalnie kilkaset paczek, czyli ilości nieporównywalnie mniejsze niż na granicy z Litwą. Zdarzają się większe transporty, ale to wyjątki.

Koncentrujemy się nie tylko na przejściach, ale także wszystkich miejscach, w których próbuje się wprowadzić nielegalny papieros do obrotu. W 2013 roku przeprowadziliśmy 1,5 tysiąca kontroli poza drogami i przejściami granicznymi, czyli na bazarach, targowiskach, sprzedaży ulicznej, w przesyłkach pocztowych, sklepach, posesjach prywatnych.

Częściowo dlatego, że priorytetem są hurtownicy. Ale od 15 marca służba celna wdrożyła akcje prewencyjne na wzór patroli innych służb, gdzie umundurowaniu funkcjonariusze patrolują takie miejsca. Do tej pory robili to incognito. Nie znaczy to oczywiście, że zrezygnowaliśmy z anonimowych kontroli. Na razie za wcześnie na podsumowania, ale każdy, kto chce sprzedać lub kupić nielegalny towar zastanowi się dwa razy. W listopadzie 2013 roku w wyniku takich wzmożonych akcji na rynku zaczęło brakować nielegalnych papierosów, w efekcie wzrosła nawet ich cena. Ta, zależy od regionu, ale to ok. 7-8 zł za paczkę.

Osoby, o których Pan mówi są wielokrotnie karane. Ale ilości papierosów, które przy nich zatrzymujemy są niewielkie, nie pójdą za to do więzienia. Dostają kary finansowe i konfiskuje się ich towar. Taki handlarz zapłaci i często wraca do handlu, żeby sobie odbić.

Jako Służba Celna nie prowadzimy badań w tym zakresie. Natomiast każdą informację o potencjalnym przemycie lub nielegalnym obrocie papierosami dokładnie analizujemy i weryfikujemy. Gdybyśmy wiedzieli, np. o ciężarówce z kontrabandą na naszym terenie, to na pewno byśmy ją zatrzymali.

Warto zauważyć, że zmiany na nielegalnym rynku wyrobów tytoniowych obejmują również obrót tytoniem, z którego wytwarza się papierosy. W tym obszarze od 2010 r. odnotowuje się rosnącą ilość ujawnień, co wskazuje na większą skuteczność działań Służby Celnej w tym obszarze, ale również na wzrastającą podaż nielegalnego tytoniu i surowca tytoniowego. W 2013 roku w całej Polsce Służba Celna zatrzymała 460 ton tytoniu.

One naturalnie w żadnym wypadku nie wracają do obrotu. Po wyroku sądu są niszczone, utylizowane. W 2013 roku zniszczyliśmy 8,5 mln paczek przemycanych papierosów.

W przypadku tych największych ładunków, Polska jest jedynie krajem tranzytowym, a celem jest rynek Europy Zachodniej. Tak przynajmniej wynika z dokumentów, które analizujemy. Przyczyna jest prosta, cena gra dużą rolę. Paczka papierosów na Wschodzie kosztuje poniżej 1 euro, a im dalej na Zachód, tym drożej. W Niemczech 4,5, we Francji 6 euro, a w Wielkiej Brytanii ponad 7 funtów. Jeśli towar zajedzie dalej, przemytnicy będą mieli większy zysk.

Ciężko jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Zależy, jaka jest metodologia tego badania. Stratą dla skarbu państwa jest niezapłacony podatek, czyli kwota, która wpłynęłaby do budżetu z tytułu akcyzy i VAT (aktualnie to ok. 85 proc. ceny paczki – red.). Są jeszcze inne aspekty tego procederu. Cała kwota, którą uzyskano ze sprzedaży trafia do szarej strefy, a ona może zasilać grupy przestępcze, które sięgają wielu dziedzin, nie tylko tych związanych z przemytem.

Jest też kwestia jakości przemycanych papierosów. Zatrzymujemy także papierosy wyprodukowane w fabrykach na Wschodzie bez jakichkolwiek norm jakościowych. W zatrzymywanych papierosach wykrywaliśmy np. związki arszeniku, a nawet odchody szczurów. Konsumenci muszą mieć świadomość, że kupowanie nielegalnych papierosów to nie tylko kwestia ceny. One mogą zaważyć na ich zdrowiu czy życiu. Mówimy o papierosach, ale wystarczy chociażby przypomnieć sytuację z nielegalnym alkoholem z Czech, po spożyciu którego ludzie ginęli.

W porównaniu z 2012 rokiem zatrzymaliśmy mniej papierosów. Mniej więcej o jednego tira, czyli około 500 tys. paczek papierosów. Maleje też liczba zatrzymanych osób na przemycie, handlu czy obrocie. W 2012 roku było ich 20 tys., rok później już 11 tys.

Nie wynika to w 100 proc. jedno z drugiego, ale jeśli będzie różnica w cenie towarów po jednej i drugiej stronie granicy, to niezależnie jaka by nie była, zawsze znajdą się osoby, które będą to chciały wykorzystać. My jesteśmy, żeby temu zapobiegać.

Większa różnica w cenach po obu stronach granicy może oczywiście wpływać na zwiększenie zainteresowania się nielegalnymi papierosami.