Polacy do domu, generałowie na zmywak! Tak Brytyjczycy odwdzięczyli się nam za Bitwę o Anglię

Polski żołnierz nie tylko walczył na lądzie, ale i brylował w powietrzu. Chyba każdy zna myśliwski Dywizjon 303, rozsławiony przez Arkadego Fiedlera. Było jeszcze kilkanaście innych "polskich" dywizjonów bojowych w strukturach RAF-u. Niemal 4-miesięczna dramatyczna powietrzna bitwa nad Wielką Brytanią, która rozegrała się począwszy od lipca do października 1940 roku, udowodniła przydatność bojową Polaków. Słynny Dywizjon 303 odnotował wówczas najwięcej zestrzeleń ze wszystkich jednostek alianckich - aż 126 zniszczonych maszyn nieprzyjaciela.

Nie minęły dwa miesiące od końca działań wojennych na Starym Kontynencie, a Wielka Brytania cofnęła poparcie polskiego rządowi emigracyjnemu z siedzibą w Londynie, z którym przez lata współpracowała. Brytyjczycy uznali za to sformowany przez komunistów Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej.

Wojna się skończyła, ale ludzie pozostali. Trzeba było "coś" zrobić z ponad 200 tysiącami polskich żołnierzy, którzy jeszcze niedawno było czwartą aliancką siłą w Europie (po Związku Sowieckim, USA i Wielkiej Brytanii). Ci, którzy łudzili się jeszcze co do zamiarów aliantów w sprawie Polski, szybko otrzeźwieli.

Polski żołnierz znalazł się w centrum politycznej gry - wygrał wojnę, ale szybko stał się emigrantem, który z dnia na dzień musiał obawiać się o własny los. Powrót do zdominowanej przez komunistów ojczyzny był w większości wypadków okupiony trudnymi decyzjami. Dla wielu oznaczały one procesy karne o "zdradę" ludowej ojczyzny, pobyt w więzieniu i utratę obywatelstwa.

Ostatecznie na Wyspach pozostało ok. 90 tys. rodaków z rozwiązanych PSZ, tysiące innych rozpierzchło się po świecie. Łącznie aż 170 tys. Polaków nie wróciło po wojnie do ojczyzny.

W celu demobilizacji polskich żołnierzy i przystosowania ich do życia w warunkach pokojowych, Brytyjczycy powołali w 1946 roku Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia. Przeszło przez niego nawet 114 tys. Polaków. W międzyczasie ufni w zapewnienia Stalina co do niepodległego charakteru kraju nad Wisłą Brytyjczycy, namawiali naszych do powrotu na ojczystą ziemię. "Poles, go Home!" - krzyczała ówczesna prasa. Rodacy, głównie ci z Kresów, odpowiadali milczeniem. Nie mieli do czego wracać...

Nawet kilkanaście tysięcy żołnierzy nie chciało wstąpić do Korpusu, przez zyskali sobie miano "opornych". Woleli wyjechać na emigrację. Polacy protestowali też przeciwko decyzji brytyjskich władz, odbierającej prawa do świadczeń żołnierzom, którzy dostali się obcej niewoli w czasie kampanii polskiej 1939 roku, a także AK-owcom.

Brytyjczycy różnie obchodzili się z tymi, którzy stwarzali rzekome problemy. Na ogół jednak z wielkim dystansem i podejrzliwością. "Opornych" uznano za "element niepewny i przestępczy", po czym nakazano ich ewakuację do Niemiec Zachodnich. Ci, którzy nie zgadzali się na takie traktowanie, ogłaszali strajki głodowe.

8 czerwca 1946 roku tysiące Londyńczyków wyszło na ulice, aby wiwatować na cześć zwycięzców. Atmosfera sukcesu udzieliła się też brytyjskiemu panującemu - król Jerzy VI radośnie pozdrawiał mieszkańców brytyjskiej stolicy i zwróconych ku niemu defilujących żołnierzy. Paradowali oczywiście Brytyjczycy i Amerykanie, ale u ich boku szli równym krokiem Brazylijczycy, Meksykanie, Czesi czy Belgowie. Nie zabrakło żołnierzy z Fidżi. Zabrakło Polaków, którzy walczyli z okupantem w mundurach PSZ.

Polacy walczyli do samego końca, a nawet trzy dni dłużej... "Wzięli" Wilhelmshaven już po kapitulacji Berlina (2 maja) oraz samobójczej śmierci Adolfa Hitlera (30 kwietnia). Co z tego, skoro nie doczekali się laurów należnych zwycięzcom. Zamiast honorów polscy generałowie musieli po wojnie... pracować fizycznie w pocie czoła.

W 1945 roku na Wyspach "dziękowano" w bardzo specyficzny sposób. Jeden z architektów sukcesów we Francji w 1944 roku, gen. Stanisław Maczek, cieszący się sporą sympatią dowódca - zawsze troszczył się o podwładnych, dlatego ci nazwali go "Bacą" - musiał szybko się przebranżowić. Zarabiał na chleb jako barman w jednej z edynburskich knajp.

Prace kryptologiczne trwały później w brytyjskim tajnym ośrodku w Bletchley Park. Ale na Wyspach to Alan Turing jest na ustach wszystkich. O polskich genialnych matematykach przypomina się zdecydowanie za rzadko. Szkoda, bez ich wielkiego odkrycia wojna niewątpliwie trwałaby dłużej.