"To jest coś okropnego". Weteran Powstania tłumaczy, dlaczego zakładanie opasek z kotwicą obraża pamięć poległych

– Młody jestem, jeszcze dziesięć lat do setki, ale proszę mówić głośniej, bo tu szum straszny – powiedział Eugeniusz Tyrajski. Spotkaliśmy się na ulicy Długiej w Warszawie, w siedzibie Związku Powstańców Warszawy.

Po Powstaniu trafiłem do obozu w Niemczech. W sumie dwa lata tam spędziłem. Gdzieś, już nie wiem gdzie, może pod Lipskiem widziałem taki wielki kamień, na którym wyryto napis. To był wiersz Goethego. „Kto chce zrozumieć poetę, powinien pojechać do jego kraju”.

Dokładnie o to chodzi. Młodzi ludzie dziś niczego nie rozumieją, oni nie potrafią wczuć się w to, co my przeżyliśmy. I oby nie mieli takiej okazji. Nie ten czas. Ale przez to zakładanie opasek chwały nie przynoszą ani sobie, ani nam. To jest symbol, który łatwo może zostać pohańbiony głupią akcją.

Ja naprawdę nie mam już nic przeciwko koszulkom. Niektóre są nawet ładne. Niech noszą. Tylko niech już nie tatuują sobie kotwic, bo to przesada. Jakieś kamienie na szańcach i napis '44 pamiętamy”. To jest okropnie płytkie, nie ma związku z patriotyzmem.

To prawda. Dopuszczono do tego, że ludzie gwiżdżą na cmentarzu. Nad grobami kolegów, na tych nielicznych, którzy jeszcze żyją. Tylko dlatego, że są z innej opcji politycznej. A nam nie chodzi o politykę. My chcemy tylko upamiętnić pamięć o kolegach, przyjaciołach, którzy zginęli. Proszę pana, tu w tym pokoju nie mówimy, kto głosował na PiS a kto na inna partię. Nikogo to nie obchodzi. Walczymy o pamięć o Powstaniu, nie interesuje nas bieżąca polityka.

Trudno powiedzieć. Nie mam najmniejszego wpływu na to, co się będzie działo na placu. U mnie na kopcu nie gwiżdżą, wziąłem ich „na przyzwoitość”.

Kilka lat temu na kopcu Powstania Warszawskiego otwierałem uroczystości. Teraz ja to robię, jako przedstawiciel pułku Baszta, który walczył na Mokotowie. Było mnóstwo kiboli, którzy oczywiście wyli i buczeli. To ja na wstępie mówię, że stoimy na wielkim grobie bezimiennych ofiar Powstania Warszawskiego.

Wie pan, mój krewny walczył u „Krybara” na Powiślu. Został ciężko ranny, przenieśli go do szpitala powstańczego przy ulicy Wareckiej. W budynek trafiła potem bomba lotnicza, wszyscy zginęli w gruzach. I potem te gruzy wywożono z różnych rejonów Warszawy, usypano z nich kopiec na Czerniakowie.

Dokładnie. To są przecież gruzy zwożone z całej warszawy. Tam jest wszystko, co wrzucono na ciężarówkę, kamienie, złomki cegieł, resztki ludzkiego dobytku. I zwłoki na pewno też. Nikomu nie udało by się wszystkich ekshumować, wiele szczątków spoczęło w tych kopcach.

I ja tę właśnie historię opowiedziałem na otwarciu uroczystości rocznicowych kilka lat temu. Tych wszystkich kiboli jakby zamurowało.

Teraz nikt nie gwiżdże. Wszyscy stają na baczność i krzyczą „chwała bohaterom”.

Tak, i oby działało jak najdłużej. Bo tak jak mówiłem, młodym ludziom łatwo coś wmówić i oni potem to powtarzają. Trzeba pokazywać im prawdę, może to będzie procentować.

Poszliśmy, spotkaliśmy się. Wie pan, to było trochę tak, że trzeba było iść. Na zasadzie, że nieobecni nie mają racji. To i poszliśmy.

Nie było żadnych negocjacji. Kiedy przyszliśmy pokazano nam treść apelu, jaki ma być odczytany. Te pięć nazwisk, Kaczyński bez żony, Kaczorowski... I nasi koledzy. Proszę pana, według mnie to sukces. Nasz sukces.

Ja nic o tym nie wiem. Nie było takich ustaleń, w każdym razie nie brałem w nich udziału. Jest tyle szumu medialnego wokół tej sprawy, że naprawdę mało kto jest jeszcze w stanie się zorientować, gdzie leży prawda.

Zdecydowanie tak. Przecież on kilka miesięcy temu skończył 99 lat. Nie chodzi, to ciężko schorowany człowiek. Jest z nami duchem, ale ciało już odmawia posłuszeństwa. To co się w ostatnich dniach działo wokół obchodów rocznicowych bardzo go podniosło na duchu. Słyszy o wsparciu, jakie mamy w Polakach, którzy nie godzą się na łączenie historii z polityką.

To bzdura jest. Proszę pana, my od zawsze wiedzieliśmy, że „Motyl” miał rozkaz od „Radosława”, żeby wyciągać informacje o ludziach, których ścigała ubecja. Dziś ci młodzi w IPN nie mają pojęcia, jakie to były czasu. Wie pan, ja najdłużej to trzy miesiące nie byłem wzywany na ubecję. Trzy miesiące... Ciągle mnie ciągali, żeby wyjaśnienia składać. I tak miałem mnóstwo szczęścia, że nie siedziałem jak koledzy.

Wszystko wiedzieliśmy, co po wojnie robić Ścibor-Rylski, a dziś za to będzie musiał przed sądem odpowiadać? To jest oburzające.

Powtarzam – ci młodzi nie mają pojęcia co się wtedy działo. Siedzą w tych papierach i nie znają prawdy.

To tylko dowodzi tego, że to wszystko to jakaś bzdura jest. Oni się bardzo kochali.

Powtarzam – my znamy generała od wielu lat. Wiedzieliśmy o tym, że podjął współpracę z UB. Zrobił to na polecenie, czy w porozumieniu ze swoim dowódcą i dzięki tej rzekomej współpracy wyciągał naszych ludzi z katowni UB. Oskarżanie go dziś o zdradę jest dowodem na nierzetelność historyków, którzy tak mówią.

Podpisaliśmy wszyscy list poparcia naszego prezesa. Tylko nie wiem, czy to coś pomoże, w IPN wiedzą swoje

Naprawdę trudno powiedzieć. Jest nas coraz mniej, z każdym rokiem wielu odchodzi na wieczną wartę. Prowadzimy spis, ale wie pan, mało kto z rodziny informuje nas o śmierci naszych kolegów. Mamy w spisie wciąż kilka osób, które urodziły się w 1905 roku. Kilka z 1906. Myśli pan, że oni przyjdą? Przecież od dawna nie żyją, tylko my o tym oficjalnie nic nie wiemy.

Nie wiem, ilu przyjdzie. Mam tylko nadzieję, że zostaną godnie przyjęci, czy na placu, czy na Powązkach. O kopiec się nie boję.