Reklama.
Przypomnijmy, w niedzielę Donald Trump dał zielone światło, by Turcja wkroczyła do północnej Syrii. Atak na Kurdów wywołał powszechne oburzenie. Nikt nie rozumie decyzji prezydenta USA, bo trudno znaleźć w niej logiczne wytłumaczenie. "Właśnie dał Turcji zielone światło, by wymordowała dwa miliony Kurdów" – tak odebrali to sami Amerykanie.
W środę Turcja rozpoczęła atak. Dlaczego? O co chodzi w tym konflikcie? Spróbujmy wyjaśnić. Od samego początku.
1. Kim są Kurdowie
Te jeden z największych narodów na świecie, który nie ma swojego państwa. Region, w którym żyją, zwany Kurdystanem, obejmuje południowo-wschodnią Turcję, północno-wschodnią Syrię, północny Irak, północno-zachodni Iran oraz południowo-zachodnią Armenię.
Region jest górzysty i często Kurdowie nazywani są tureckimi góralami. Jest ich tu ok. 25-35 milionów. To czwarta największa grupa etniczna na Bliskim Wschodzie.
Ale diaspory Kurdów znajdują się też w zachodnich, tureckich miastach, np. w Stambule. A także w zachodniej Europie, zwłaszcza w Niemczech (ok. 1,2 mln). Na całym świecie jest około 30-40 mln Kurdów. Najwięcej w Turcji – około 15 mln.
Mają swój język. Większość z nich to sunnici.
2. Dlaczego Kurdowie nie mają swojego państwa
O własne państwo walczą od lat 20. ubiegłego wieku. Po I wojnie światowej Zachód dał im taką nadzieję. Traktat w Sèvres z 1920 roku ustanawiał autonomię dla Kurdów, Turcja zaś zobowiązywała się do respektowania ich praw. W jednym z artykułów była też mowa o możliwości uzyskania niepodległości, za zgodą społeczności międzynarodowej.
W 1921 roku Kurdowie ogłosili powstanie Królestwa Kurdystanu, ale niedługo potem Zachód zmienił zdanie. Sytuacja zmieniła się, gdy na ziemiach Kurdów w Iraku odkryto bogate złoża ropy naftowej. Ostatecznie traktat z Lozanny z 1923 roku podzielił Kurdystan między Turcję, Francję i Wielką Brytanię. Zlikwidowano Królestwo Kurdystanu.
3. Odwieczny problem Kurdów w Turcji
Kurdowie stanowią około 20 proc. mieszkańców Turcji, ale niemal przez cały XX wiek nie byli uznani za mniejszość narodową. Od początku doświadczali dyskryminacji i prześladowań. Nie wolno im było nosić tradycyjnych strojów, ani – do 1991 roku – używać swojego języka. Nie nazywano ich Kurdami, tylko "tureckimi góralami". Torpedowano próby zakładania partii, wsadzano polityków do więzień. Prześladowania odczuli dziennikarze, nauczyciele, prawnicy i wielu innych.
Prawdziwa walka rozpoczęła się w 1978 roku, gdy Kurd Abdullah Öcalan założył Partię Pracujących Kurdystanu (PKK). Jej celem było założenie niepodległego, kurdyjskiego państwa. Od 1984 roku bojówki PKK prowadziły wojnę partyzancką, dokonywały zamachów, partia znalazła się na liście organizacji terrorystycznych. Do walki z nimi Turcja zmobilizowała 350 tys. żołnierzy.
Na 30 lat PKK zdominowała politykę wewnętrzną Turcji. Po obu stronach zginęło ponad 40 tys. ludzi. Przez lata słychać było o kolejnych rozejmach i ich zrywaniu, o krwawych zamachach na żołnierzy tureckich i wysiedlaniu setek tysięcy Kurdów z południowo-wschodniej Turcji. Ostatecznie proces pokojowy zakończył się w 2015 roku. Bojownicy PKK ogłosili wycofanie się z Turcji do ościennych krajów.
Öcalan, uznany za terrorystę, został złapany i skazany na karę śmierci, którą zmieniono na dożywocie. Do dziś przebywa w więzieniu.
4. Jaki był stosunek Erdogana do Kurdów
Erdogan był premierem Turcji w latach 2003–2014, prezydentem jest od 2014 roku. Za jego rządów Kurdom przywrócono wiele praw, wprowadzono m.in. edukację w języku kurdyjskim, pojawiły się media ich w języku.
Ale PKK na zawsze pozostało wrogiem. Wyeliminować ich – to był jego cel. Na przykład w 2016 roku z powodu oskarżeń o powiązania z PKK pro-kurdyjskie media zostały zamknięte, zwolniono też – jak podaje CNN – 11 tys. nauczycieli.
Silna obecność Kurdów tuż za południową granicą Turcji, w północnej Syrii, też nigdy nie była mu na rękę. Właśnie z powodu ich powiązań z PKK.
5. Dlaczego Kurdowie w Syrii niepokoją Erdogana
Przed wojną domową Kurdowie stanowili 10 proc. mieszkańców kraju i byli największą mniejszością narodową. Główna kurdyjska Partia Unii Demokratycznej (PYD) w Syrii była blisko powiązana z PKK, a nawet przez nią szkolona.
Jej bojówki – Powszechne Jednostki Ochrony (YPG) – to dziś główny wróg Erdogana i przeciwko nim skierowana jest obecna akcja militarna Turcji.
Po wybuchu wojny w Syrii w 2011 roku YPG tak naprawdę przekształciły się w armię Syryjskich Sił Demokratycznych (SDF). To ona wypierała z kurdyjskich terenów na północy radykalnych islamistów i doprowadziła m.in. do utworzenia autonomii regionu Rożawy (Rojava). Kurdowie powołali tam nawet swój rząd, co w Ankarze na pewno się nie spodobało.
Krytyka Polityczna2014
"Autonomiczny region Rojava („Syryjski Kurdystan”) jest jednym z niewielu jasnych punktów na tragicznej mapie syryjskiej rewolucji. Kurdowie przegonili agentów Assada w 2011 i mimo wrogości sąsiadów Rojava pozostała prowincją właściwie niepodległą. Więcej: jest polem niezwykle doniosłego eksperymentu demokratycznego". Czytaj więcej
Gdy w 2014 roku ISIS zaatakowało miasto Kobane w północnej Syrii, tysiące Kurdów uciekło w stronę tureckiej granicy. Jednak Turcja nie zareagowała w ich obronie.
Kurdowie odbili Kobane po kilku miesiącach. W walkach zginęło ok. 1600 osób. Od tamtej walki zaczął się ich sojusz z USA. Dziś są wściekli.
6. Jak Kurdowie zostali sojusznikiem USA
Pomogli walczyć z ISIS. Nikt nie znał tego terenu tak jak oni. "Udowodnili, że byli jednymi z najbardziej skutecznych bojowników w walce z Państwem Islamskim. " – pisze CNN.
Gdy w 2014 roku Państwo Islamskie zaatakowało w północnym Iraku, bojownicy YPG i PKK ruszyli na pomoc. Pod sztandarem Syryjskich Sił Demokratycznych (SDF), wspieranych przez USA, walczyli z ISIS w północnej Syrii. W 2017 roku odbili z rąk islamistów m.in. ich bastion, miasto Ar-Rakka. "Ostatni kawałek terytorium ISIS, wokół wioski Baghouz, przejęli w marcu 2019 roku" – przypomina dziś BBC.
"Wygonili ISIS z dziesiątek tysięcy kilometrów kwadratowych terytorium północno-wschodniej Syrii. Ustanowili kontrolę nad olbrzymim terenem na granicy z Turcją" – podsumowuje brytyjska stacja. Dodaje jeszcze, że Kurdowie musieli zająć się tysiącami schwytanych bojowników ISIS, a także ich rodzin.
W ubiegłym roku armia USA zapowiedziała, że w ciągu kilku najbliższych lat będzie szkolić i zbroić Kurdów w północno-wschodniej Syrii.
7. Dlaczego Trump zdradził Kurdów
Amerykańskie wojska zostały w Syrii, by dalej wspierać walkę z ISIS. Ale też, jak zauważa CNN, by nie dopuścić do inwazji Turcji, która już nie kryła, jak bardzo nie podoba jej się zaangażowanie Kurdów w północnej Syrii. I już dawno zaczęła Kurdom grozić.
W 2018 roku tureckie wojska zaatakowały kurdyjskie oddziały w północnej Syrii, bombardując je w regionie Afrin przy granicy z Turcją. Erdogan uprzedzał, że to zrobi. Chciał atakować też rejon Manbidż. Agencja Reuters zareagowała wtedy tak:
"Bezpośrednia akcja militarna przeciwko terytorium pod zarządem kurdyjskiej milicji otwiera nowy front w wojnie domowej w Syrii. Ankara atakuje sprzymierzonych ze Stanami Zjednoczonymi Kurdów, w czasie gdy stosunki Turcji z Waszyngtonem są na ostrzu noża". Czytaj więcej
A jednak Donald Trump już kilka miesięcy temu zapowiadał, że wycofa amerykańskie oddziały z Syrii. I już wtedy Kurdowie bali się ataku Turcji.
I nagle mamy zdradę prezydenta USA, który dał zielone światło do ataku, o którym mówi cały świat. Dlaczego to zrobił? Na świecie spekuluje się o jego powiązaniach biznesowych w Turcji. W Stambule stoją dwie Trump Towers.
8. Dlaczego Erdogan zaatakował Kurdów
W czasie wojny w Syrii do Turcji przedostało się ok. 3 mln uchodźców. Turcja przeznaczyła na pomoc dla nich ok. 40 mln dolarów. Erdogan chce część z nich przesiedlić do północnej Syrii. Ale chce też pozbyć się zagrożenia po drugiej stronie granicy.
Prezydent Turcji powiedział wyraźnie – chce zmniejszyć zagrożenie terrorystyczne dla Turcji i "umożliwić powrót syryjskim uchodźcom do domów". Ma w tym pomóc utworzenie 32-kilometrowej strefy bezpieczeństwa.
Tureccy i amerykańscy wojskowi już 7 sierpnia mieli się porozumieć, co do utworzenia tej strefy. Pod koniec września Erdogan i Trump rozmawiali o Syrii przez telefon.
W tym celu od pewnego czasu w stronę granicy zmierzały tureckie czołgi. O działaniach wojennych więcej pisaliśmy tutaj. Operacja nazywa się "Operacji Źródło Pokoju".
Zdradzeni przez Trumpa już informują o pierwszych ofiarach.
9. Czy może odrodzić się ISIS
Tak uważają Kurdowie. Cały czas w ich rękach są tysiące zatrzymanych bojowników ISIS – przebywają w ośrodkach, w różnych lokalizacjach w północno-wschodniej Syrii. W środę, w dniu ataku Turcji, w Raqqa doszło do trzech ataków samobójczych.
Według CNBC News, brytyjska organizacja Syrian Observatory for Human Rights podała, że za zamachami stało dwóch bojowników ISIS.
10. Reakcje świata
Szok, niedowierzanie, wściekłość. Zaskoczony był nawet Pentagon i Departament Stanu. Mnóstwo amerykańskich polityków, w tym sami Republikanie, nie może uwierzyć w to, co zrobił prezydent USA.
Głos w sprawie inwazji zabrała Rosja, Niemcy, Stany Zjednoczone, Francja, Unia Europejska, a nawet Egipt. Polski MSZ milczy.
Tymczasem Erdogan zaczął grozić UE. "Hej, Unio Europejska, opanuj się! Jeśli nazywacie naszą operację w Syrii inwazją, otworzymy bramy i wyślemy wam 3,6 miliona uchodźców" - zapowiedział.