Burza wokół "Królowej Kleopatry" nie ustaje, a premiera serialu Netfliksa dopiero przed nami. Produkcja z czarnoskórą aktorką powoduje nie tylko rasistowskie komentarze, ale nawet i oburzenie w samym Egipcie. Zapytaliśmy kulturoznawczynię dr Małgorzatę Bulaszewską z Uniwersytetu SWPS o to, który filmowy wizerunek Kleopatry jest najbliższy prawdy.
Od pierwszego trailera i zdjęć produkcja Jady Pinkett Smith jest krytykowana za czarnoskórą aktorkę, która gra królową starożytnego Egiptu. Szczególnie że to nie serial stricte fikcyjny, ale ma mieć w sobie coś z dokumentu. Na ogólnoświatową burzę zareagowała sama reżyserka, mówiąc, że dotychczasowe przedstawienie Kleopatry było błędne. Uważa, że wyglądała bardziej jak aktorka Adele James niż np. Elizabeth Taylor w filmie z 1963 roku. "Możliwe, że nie chodzi tylko o to, że wyreżyserowałem serial, w którym Kleopatra jest czarnoskóra, ale poprosiłam Egipcjan, aby postrzegali siebie jako Afrykanów, i teraz są na mnie za to wściekli. Nie mam nic przeciwko" – napisała w felietonie Tina Gharavi. Egipcjanie są jednak wściekli, a niektórzy chcą nawet zbanować Netfliksa. Domaga się tego prawnik Mahmud as-Semary, który złożył w tej sprawie pismo do sądu. Jego zdaniem "Królowa Kleopatra" łamie egipskie prawo medialne i jest próbą "wymazania egipskiej tożsamości".
O komentarz poprosiliśmy się kulturoznawczynię i filmoznawczynię dr Małgorzatę Bulaszewską z Uniwersytetu SWPS. Zwraca uwagę na dwa aspekty, które wywołały burzę w sieci.
Zatem ten konkretny wizerunek utrwalał się przez setki lat. – Z drugiej strony "Królowa Kleopatra" to dokument fabularyzowany. To nie oznacza, że fakty będą w nim przedstawione jeden do jednego. Szczególnie dotyczy to aktorek i aktorów, którzy odgrywają swoje role. Wcale nie muszą wyglądać dokładnie tak, jak mówią o tym źródła historyczne. Mogą mieć przeróżny kolor skóry ze względu na wolność artystyczną reżysera, czy też reżyserki jak w tym wypadku. Ona chce nadać temu pewne znaczenia. Od pewnego czasu mamy wielki trend Afrocentrycznego punktu widzenia, czyli pokazywania, że osoby o ciemniejszej karnacji także się w kulturze odznaczyły.
– W związku z tym nie dziwię się reakcji Egipcjan, którzy tak wielką rolę przywiązują do tworzenia własnej tożsamości i kultury, w tym postaci Kleopatry, i widzą ją inaczej, a także pozwowi wobec Netfliksa, który wystosował jeden z prawników. Chciałabym jednak podkreślić tę drugą stronę medalu, że nawet w opisie serialu na platformie jest napisane, że to "dramat dokumentalny", więc każdy aktor może mieć dowolny kolor skóry. Przynajmniej tak jest w mojej opinii – dodaje.
Wizerunek w kulturze to jedna sprawa, a druga to prawdziwy wygląd Kleopatry VII (czyli tej najsłynniejszej). Pochodziła z grecko-macedońskiego rodu Ptolemeuszy, ale ten przeniósł się do Egiptu 300 lat przed jej narodzinami. Tak więc była rodowitą Egipcjanką, a więc i Afrykanką. Nie można jednak przemilczeć tego, że jej rodzina niczym Targaryenowie z "Gry o Tron" dbała o czystość krwi. Z tego powodu z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że zachowali również jasną karnację.
Tego samego zdania jest nasza rozmówczyni. – Myślę, że Kleopatra miała raczej białą skórę. Chociaż tak naprawdę ostateczną odpowiedź dałyby badania DNA jej szczątków. Wtedy moglibyśmy się zorientować, czy miała geny pochodzące od ludzi z Afryki Subsaharyjskiej – przyznaje.
Czy jest jednak w ogóle opcja, że miała ciemniejszą skórę, która była maskowana makijażem? – Wystarczy spojrzeć na Monicę Bellucci, która grała Kleopatrę w "Asterixie i Obelixie", jest Włoszką o jasnej skórze, ale trochę innym odcieniu niż na przykład Elizabeth Taylor. Może więc Kleopatra nie była absolutnie śnieżnobiała, ale należała do rasy białej – dodaje ekspertka.
Dr Bulaszewska widzi też pewne pozytywy w takich serialach. – Jesteśmy w takim momencie w kulturze, kiedy różne głosy marginalizowane wcześniej dochodzą do publicznej debaty i czasami wywołują kontrowersje. Powiedziałabym, że dla samej kultury to nie aż taka zła rzecz, bo czegoś się uczymy i próbujemy dogłębnie zbadać – zauważa.
I jest w tym sporo racji, bo nigdy by nie przyszło do głowy, że po skończeniu szkoły będę jeszcze kiedykolwiek zaglądał do drzewa genealogicznego dynastii Ptolemeuszy.
dr Małgorzata Bulaszewska
Uniwersytet SWPS
dr Małgorzata Bulaszewska
Uniwersytet SWPS
dr Małgorzata Bulaszewska
Uniwersytet SWPS
Zobacz także