Prawo celebryty do debaty publicznej. Wolimy słuchać gwiazd niż ekspertów?

W psychologii już w latach 50. ubiegłego wieku naukowcy ustalili, że człowiek charakteryzuje się tzw. "skąpstwem poznawczym". Idziemy po linii najmniejszego oporu. Dotyczy to każdego, także naukowców. Poprzestajemy na wykryciu jednej przyczyny zjawiska, korzystamy ze stereotypów i powiedzmy: wiedząc o osobie, którą poznajemy, że to np. doświadczona nauczycielka matematyki, przypisujemy jej cechy: kostyczna, wymagająca, niemiła itp., dalej nie sprawdzając poprawności swoich sądów. Nasze "skąpstwo poznawcze" ma ewolucyjnie wypracowane walory. Oszczędzamy zasoby myślowe, żeby energię skupić na czymś innym. Np. stereotypowo oceniając nauczycielkę matematyki, rzadko "oszczędzamy” energię na realizację innych ważnych celów, np. skończenie remontu mieszkania, przygotowanie do egzaminu, wychowywanie dziecka itp.

Z ekspertami jest jeszcze jeden kłopot. Nie wszyscy chcą się w mediach wypowiadać i pojawiać. Zdarza się, że ci zapraszani są tak naprawdę pseudoekspertami. Wypowiadają się chaotycznie, zdawkowo i widz ma wrażenie, że sam ma większą wiedzę w tym zakresie i lepiej mógłby o tym opowiedzieć. Z tego powodu niektórzy wolą posłuchać wypowiedzi znanej osoby, która może nie ma tytułu naukowego, ale mówi ciekawiej. W przypadku aktorów, którzy wcielają się w jakąś charakterystyczną rolę, mamy jeszcze do czynienia ze zjawiskiem utożsamiania aktora z graną postacią i przypisywania mu wiedzy i umiejętności odgrywanej osoby. Podświadomie robimy z niego specjalistę.

Niewątpliwie liczy się sukces. Nie sądzę, żeby był to lęk przed przypisaniem do opcji politycznej. Mamy zupełnie inne czasy niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Możemy głośno wyrażać własne poglądy i nie obwiać się, że spotka nas za to np. wykluczenie zawodowe. Chodzi o sukces. Generalnie jest taki trend, że czynnikiem dominującym w naszym życiu i postawach społecznych stał się czynnik ekonomiczny. Konsumpcjonizm ma ogromnie ważną pozycję szczególnie wśród młodych. Nie jest to jednak trend polski, tylko ogólnoludzki. Trzeba liczyć się z tym, że świat się zmienia.

To zarzuty poniżej pasa. Agnieszka Holland, Maciej i Jerzy Stuhr mają nieprzeciętne osiągnięcia i powinni cieszyć się szacunkiem. Są niekłamanymi autorytetami i mają prawo zabierać głos w debacie publicznej jak każdy obywatel. Niestety to, co przyszło wraz z wolnością, to również możliwość opluwania autorytetów. Szkoda, że tak często wywalczona wolność słowa nie objawia się w mądrej dyskusji, a w agresji w stosunku do ludzi o innych poglądach.