Dziennikarka po powrocie z Rwandy: Chodzą do kościołów, w których mordowali własnych sąsiadów [wywiad]

Na świat. Po powrocie z takiego miejsca odkrywasz jaki jesteś bogaty, jak wiele masz rzeczy i jak niewiele masz prawdziwych problemów. Kiedy zobaczysz jak żyją ci ludzie to dociera do Ciebie, że bardzo histeryzujesz i wyolbrzymiasz drobiazgi. To jak bardzo może cieszyć woda w kranie zrozumiesz dopiero po pobycie w miejscach, gdzie nawet kranów nie ma, nie mówiąc o wodzie nadającej się do picia.

Skrajna bieda, która u nich jest codziennością. Tak żyją całe wnioski i nikt nie widzi w tym niczego szczególnego. Od zawsze mają dom z gliny, od zawsze nie mają prądu i toalety. Symbolem statusu jest zwierzę – bogacz ma krowę, klasa średnia - kozy. Dziecko bardzo szybko musi stanąć na nogi i stać się użyteczne, aby mogło zostać w domu. U nas dzieci jeżdżą w wózkach, a tam przemierzają długie kilometry, aby w ciężkim kanistrze przynieść wodę pitną ze źródła.

Oczywiście. Program mojej wizyty też zahaczał o miejsca pamięci związane z ludobójstwem. Udało mi się skontaktować z kobietą, która przeżyła ludobójstwo ukrywając się właśnie w tzw. "Hotelu Rwanda", czyli tak naprawdę hotelu Des Mille Collines. Jej wspomnienia są zupełnie inne niż filmowa wersja.

Na każdym kroku. Właściwie w każdej miejscowości wydarzyła się jakaś tragedia. Są tam miejsca pamięci, gdzie wystawiono na widok publiczny czaszki i kości ofiar - namacalne ślady tego, co się wydarzyło. Pojawiają się bowiem głosy, że może to jednak wcale się nie stało, że może to nie było aż tak okrutne. Na przykład w Murambi - miało tam być nowoczesne technikum do którego mieli przyjeżdżać uczniowie z całej Rwandy. Otwarcie szkoły planowano na jesień, ale w kwietniu zaczęło się ludobójstwo. Tutsi szukali schronienia w budynkach tej szkoły. Zbierano ich tam przez parę dni, a później wszyscy zostali zamordowani. Zakopano ich nieopodal, a ciała które były w wierzchniej warstwie, samoistnie uległy zmumifikowaniu. Dziś w budynkach tej szkoły, która nigdy nie zdążyła stać się szkołą, można zobaczyć mumie w pustych pomieszczeniach. One tam nadal są.

To bardzo skomplikowane. Na co dzień o ludobójstwie raczej nie powinno się rozmawiać i jest to temat tabu. Według oficjalnej polityki nie ma Hutu, nie ma Tutsi, jest tylko jeden naród rwandyjski. Jeśli zaczniesz ich o to pytać, to każdy mówi że ta tragedia zbliżyła ich do siebie, pojednali się i budują wszystko od początku. Winę za ludobójstwo ponosi "źle prowadzona polityka rządowa, która przez lata koncentrowała się na nagonce na Tutsich" itd. Udają, że to jest już przeszłość.

Większość kraju to katolicy, jest też sporo muzułmańskich meczetów. Można spotkać też wszelkiego rodzaju sekty, Afryka to bardzo podatny grunt dla ich działaności. Oni chodzą w niedzielę do tych samych kościołów w których 19 lat temu mordowali swoich sąsiadów. Odwiedziłam np. świątynie w Kibuye, znajdującą się nad brzegiem jeziora Kivu.

Taki kościół znów jest niemal w każdej miejscowości. Jest to wyjątkowo malownicze miejsce. Pierwsze wrażenie jest takie, że to po prostu wymarzony kurort turystyczny. Nad jeziorem są wzgórza, na których rosną piękne bananowce, jest czerwona ziemia i wygląda to niewiarygodne. W tym kościele są też urokliwe witraże, które rzucają na podłogę piękne, kolorowe światło. Wydaje się, że jest tam bardzo fajny klimat. Przed kościołem znajduje się niewielka przybudówka. Przez okna można zobaczyć półki, a na nich równo poukładane czaszki ofiar i ich kości. Jest napis upamiętniający tę tragedię.

Udało mi się porozmawiać z miejscowym proboszczem, który objął parafię już po ludobójstwie. Od niego też słyszałam wersję oficjalną, że mieszkańcy się pojednali, że żałują i wszyscy są przyjaciółmi itd. Jednak żaden z miejscowych nie chciał ze mną na ten temat rozmawiać. Jeden z nich wspomniał tylko, że ten kościół stał zamknięty przez 6 lat po masakrze. A gdy próbowali go wyremontować podłoga była tak zniszczona krwią ofiar, że musieli zrobić kolejną wylewkę, aby dało się z niego nadal korzystać.

Na tle swoich sąsiadów na pewno. W 1994 roku to Rwandyjczycy szukali schronienia poza granicami kraju, a dziś Rwanda jest schronieniem dla uchodźców z Demokratycznej Republiki Konga. Tam nadal trwają walki. Udało mi się dotrzeć do jednego z takich obozów. Rodzina, z którą rozmawiałam żyje tam w stanie zawieszenia już ponad 8 lat. Ale cały czas mają nadzieję, że mimo wszystko kiedyś będą mogli wrócić do domu.

Tak, żeby móc lepiej ich poznać. Wciąż mam bardzo wiele pytań, na które nie znalazłam na razie odpowiedzi.