Rakija, czyli ulubiony alkohol Chorwatów. Z czego powstaje i jak ją pić?

Historia rakii

Pochodzenie oraz dokładne miejsce i czas wynalezienia rakii nie jest dobrze znane. Do dzisiaj różne kraje bałkańskie przypisują sobie opracowanie receptury tego napoju. W Chorwacji mówi się, że rakija to chorwacka wódka, w Bułgarii, że bułgarska, w Albanii, że albańska. Jaka jest prawda? Tego nie wie nikt.

Wiadomo tylko tyle, że rakija zadebiutowała na Bałkanach już w średniowieczu. Po raz pierwszy opisano ją w XV wieku. Wysokoprocentowy napój początkowo uważano za lekarstwo. Jego produkcją zajmowali się lekarze i farmaceuci. Rakii w celach rekreacyjnych zaczęto używać 100 lat później, kiedy jej „cudowne właściwości" odkrył Ludwik IV.

Warto dodać, że sam proces produkcji rakii był znany dużo wcześniej. W XII wieku fermentowany napój na wzór rakii produkowali Mongołowie. Różnica polegała na tym, że do procesu produkcji zamiast sfermentowanych owoców używali mleka. Napoje podobne do rakii były też stałym wyposażeniem barków w starożytnej Grecji.

Jak powstaje rakija?

Do produkcji rakii potrzebny jest miedziany kociołek ze spiralną chłodnicą. Wygląda nieco futurystycznie, ale to częsty widok na chorwackich podwórkach. Produkcja rakii w domu jest w Chorwacji legalna i uważana za kontynuowanie wielopokoleniowej tradycji.

Do otrzymania 10 litrów rakii potrzebne jest ponad 100 kg owoców. Mogą to być śliwki, morele, brzoskwinie, gruszki. Owoce wsadza się do kotła z drzewa morwowego, gdzie ulegają procesowi fermentacji. Miazgę owocową trzeba codziennie mieszać.

Proces destylacji można rozpocząć, gdy na powierzchni owoców powstanie twarda skorupa. Wtedy miazgę owocową przekłada się do miedzianego kociołka i podgrzewa pulpę. W tym czasie uwalniają się z niej aromatyczne opary, które następnie zostają skroplone i wracają do trunku.

Tak przygotowana miazga owocowa musi przelażakować w dębowej beczce minimum pół roku, jednak zaleca się, by na wypicie poczekała dłużej — nawet kilka lat. Następnie napój można przelać do szklanych karafek zatkanych korkiem.

Koneserzy i mistrzowie przyrządzania rakii uważają, że jeśli z napoju wydobywa się agresywny zapach, to destylacja nie przebiegła pomyślnie i trunku nie należy spożywać. Podobnie, jeśli ma jaskrawy kolor, a do jego produkcji nie użyto owoców.

Zwracają również uwagę na oszustów, którzy dolewają do „rakii" zagęszczone soki. Podstawa zasada w produkcji rakii jest taka, że trunek nie może mieć bardziej wyrazistego smaku, niż owoc, z którego został zrobiony.

Z czego jest rakija?

Najczęściej spotykanym rodzajem rakii w Chorwacji jest produkowana ze śliwek šljivovica oraz ziołowa travarica. Rzadziej wykorzystuje się inne owoce, np. morele, brzoskwinie, pigwy lub jabłka.

Rodzaje rakii spotykane w Chorwacji:

• śliwkowa - šljivovica;
• winogronowa - lozovača/loza;
• morelowa - kajsijevača;
• gruszkowa - kruškovača/vilijamovka;
• jabłkowa - jabukovača;
• pigwowa - dunjevača;
• ziołowa - travarica;
• miodowa - medovača.

Dubrownik jest znany z rakii z dodatkiem anyżu, a centralna Dalmacja z orzechowego trunku. Z kolei na północy Chorwacji na balkonach można zauważyć szklane słoje z rakiją z dodatkiem jemioły i miodu.

Ile procent ma rakija?

Rakija dostępna w butelce w sklepie zawiera 40 proc. alkoholu, jednak rakija domowej produkcji może być o wiele mocniejsza i zawierać nawet 60 proc. alkoholu. Normą są jednak rakije 50-procentowe.

Po podwójnej destylacji rakija zamienia się w prepečenice zawierającą 60 proc. Ten napój nie jest dobrze znany w Chorwacji, ale w Serbii jest postrzegany jako narodowy trunek. Tego wysokoprocentowego alkoholu można skosztować też w Czarnogórze.

Chorwacka legenda głosi, że zawartość alkoholu w rakii można poznać po wielkości bąbelków tworzących się po wstrząśnięciu butelką. Średnica bąbelków ma też określać jakość napoju — im większe, tym lepsza rakija.

Jak pić rakiję?

W niektórych miejscach można spotkać się z rakiją podaną w kieliszkach jak do wódki, ale nie należy jej w ten sposób pić. Rakiję należy pić powoli, delektując się jej smakiem i aromatem. Picie rakii za szybko może wywołać zgorszenie.

Naczyniem, w którym zwykle podaje się rakiję jest čokanj (tudzież fraklić — w- w zależności od regionu). Jest to niewielki kieliszek o pojemności od 30 do 50 ml. Ma charakterystyczną zwężaną szyjkę. Znajduje zastosowanie zarówno w gastronomii, jak i domach prywatnych.

Latem rakiję podaje się schłodzoną, a zimą podgrzaną. Rakija podawana na ciepło jest nazywana w Chorwacji kuhaną. Można serwować ją z miodem lub imbirem. W trakcie różnych festynów i uroczystości jest nalewana z ustawionych nad ogniem kociołków.

Rakiję najczęściej podaje się przed posiłkiem, choć należy pamiętać o tym, by nie pić dużej ilości trunku na pusty żołądek. Ten napój doskonale komponuje się z bałkańskimi przekąskami, np. z suszonym mięsem lub serem.

Kulturowe znaczenie rakii

Mieszkańcy Bałkanów rodzą się z rakiją i z nią umierają, płaczą z nią, radują się, witają i żegnają. Rakija pojawia się na pogrzebach, chrzcinach, weselach, na stole wigilijnym i na randkach. To ich kulturowe dziedzictwo.

Niestety coraz rzadziej na chorwackich podwórkach można dostrzec charakterystyczne piecyki. Produkcja rakii jest droga i czasochłonna, a butelkę trunku można kupić za kilka kun. Kotły rdzewieją w zaniedbanych szopach, a tradycja domowej produkcji rakii powoli umiera.

O rakii najczęściej mówi się w kontekście pijanych kierowców, przemocy domowej i alkoholizmu. Mówi się nawet nie o uzależnieniu od alkoholu, a od rakii. Co więcej, przez wiele lat traktowano rakiję jako napój dla biedaków i nieudaczników.

Na szczęście nie wszystko stracone. Chorwaci zaczęli wracać do swoich korzeni. Łączą tradycyjne receptury z nowoczesnymi kotłami i dbają o to, by rakija odzyskała dobre imię. Brakuje jednak jednej firmy, która wyłożyłaby na to środki.

Czytaj także: Gdzie zatankować przed wakacjami w Chorwacji? Sprawdzamy aplikacje i porównujemy ceny

Inne chorwackie alkohole

Ogromny wpływ na chorwacką kuchnię ma położenie kraju. Chorwacja leży u wybrzeża Morza Adriatyckiego, które dostarcza mieszkańcom wiele ryb i owoców morza. Z kolei śródziemnomorski klimat umożliwia hodowlę winorośli i wielu rodzajów owoców — to z nich powstają chorwackie trunki.

Najpopularniejsze chorwackie alkohole:

⦁ wina — najlepsze chorwackie wina posiadają certyfikat świadczący o wyprodukowaniu ich w danych regionie. Produkcją wina zajmują się głównie rodzinne winnice, w których wiedza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, a uzyskiwane szczepy niedostępne nigdzie indziej.

⦁ piwa — Chorwaci preferują jasne piwa. Najbardziej znane marki piw w Chorwacji to Stella Artois, Tuborg oraz Ožujsko. Przeciętne chorwackie piwo zawiera ok. 5 proc. alkoholu. Najczęściej spotykana objętość to 0,5 l.

⦁ wódka — najbardziej znaną chorwacką wódką jest Vigor. To wysokoprocentowy napój alkoholowy produkowany w kilku wersjach: z napojem energetycznym, z dodatkiem soków i owoców. Produkcją wódki Vigor zajmuje się firma Badel.

W całym kraju panuje duże przyzwolenie na spożywanie rakii, która jest traktowana jak we Francji koniak, a we Włoszech wino, jednak na tę przyjemność mogą sobie pozwolić jedynie osoby, które ukończyły 18. rok życia.