Bezpłatne szczepienia przeciw HPV ruszyły. Kto może z nich skorzystać i jak się zapisać?

1 czerwca to Dzień Dziecka i od tego dnia ruszyły bezpłatne szczepienia przeciw HPV dla 12 i 13-latków w Polsce. To szczepienia nieobowiązkowe, a zalecane, ale w całości zrefundowane dla tej grupy dzieci, a więc bezpłatne.

Dlaczego te szczepienia są tak ważne? To właśnie wirus brodawczaka ludzkiego odpowiada za większość przypadków raka szyjki macicy.

Wśród nowotworów u kobiet 1 na 25 nowych przypadków to właśnie rak szyjki macicy. Niestety w Europie to właśnie Polska ma jeden z najwyższych wskaźników zarówno zachorowalności i umieralności na ten typ nowotworu. Co roku diagnozowany on jest u ok. 2,5 tys. Polek, a rocznie z tego powodu umiera w naszym kraju ok. 1,6 tys. kobiet. Kraje, które kilka lat temu wprowadziły powszechne szczepienia przeciw HPV wśród nastolatków, już widzą efekty. Np. Australia może być pierwszym krajem, który dzięki prowadzonym od ponad 10 lat powszechnym szczepieniom przeciw (HPV) oraz badaniom przesiewowym może w znacznym stopniu zlikwidować zachorowania na raka szyjki macicy. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych (OPZCI) podkreślają, że kluczowe dla sukcesu projektu w Polsce będzie nie tylko jego uruchomienie, ale także skuteczne dotarcie z informacją o programie do rodziców, tak by bardzo sprawnie ochroną antynowotworową objąć jak największą grupę nastolatków.

Dlaczego warto się zaszczepić przeciw HPV?

Wirus HPV odpowiada za większość przypadków raka szyjki macicy, ale odpowiedzialny jest także za inne nowotwory jak np. nowotwory regionu głowy i szyi, raka odbytu, raka prącia oraz bardzo uciążliwe kłykciny kończyste – dlatego szczepienie chłopców jest równie ważne.

Wirus jest dość powszechny. Do zakażenia HPV dochodzi głównie drogą płciową. W ciągu swojego życia do 80 proc. aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn było lub będzie zakażonych HPV. Chociaż do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi podczas stosunku seksualnego, nie jest to jedyna droga transmisji tego wirusa.

HPV przenosi się także poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub krwią osoby zakażonej, ale także drogą wertykalną – podczas porodu. 

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego zwykle przebiega bezobjawowo. Jednak nie oznacza to, że nie dochodzi do transmisji wirusa na innych. U większości zakażonych, zanim organizm sam zwalczy wirusa, nieświadomie mogą oni zakażać innych. Stąd skala zakażeń jest tak duża.

Większość zakażeń HPV nasz organizm eliminuje w ciągu kilku miesięcy do dwóch lat. Jednak u części z zakażonych osób, infekcja taka przechodzi w stan przewlekły, "formę przetrwałą" i prowadzi do stanu przednowotworowego, a następnie do nowotworu. To właśnie zakażenia typami onkogennymi wirusa HPV są najważniejszym czynnikiem sprawczym raka szyjki macicy.

Jak zapisać nastolatka na bezpłatne szczepienie przeciw HPV?

Szczepienie jest bezpłatne dla dzieci urodzonych w latach 2010 i 2011.

Rodzice mogą zapisać swoje dzieci na szczepienie przeciw HPV np. telefonicznie, korzystając z bezpłatnej linii pod numerem 989 lub za pośrednictwem e-rejestracji poprzez Internetowe Konto Pacjenta. Zapisy są również możliwe bezpośrednio w ośrodkach POZ.

Rodzic podczas rejestracji może wybrać placówkę medyczną, jak i rodzaj preparatu, gdyż ma wybór pomiędzy szczepionką 2-walentną i 9-walentną.

Zapisy na szczepienie przeciw HPV przez Internetowe Konto Pacjenta są bardzo proste. Aby to zrobić, należy:

• Zalogować się na swoje Internetowe Konto Pacjenta.
• Wejść w zakładkę "Uprawnienia", a następnie "Konta Twoich dzieci".
• Wybrać konto swojego dziecka, później zakładkę "Profilaktyka", a następnie "Szczepienie".
• Kliknąć opcję "Umów na szczepienie".
• Następnie wskazać, przeciwko czemu chce się zaszczepić dziecko (w przyszłości obsługiwane będą też inne szczepienia).
• Na koniec wybrać rodzaj szczepionki, termin i miejsce szczepienia oraz potwierdzić wybór.

Za pośrednictwem IKP można także sprawdzić termin i miejsce umówionego szczepienia. Należy wejść w zakładkę "Profilaktyka", następnie "Szczepienia" i "Zaplanowane szczepienia". Można także odwołać lub zmienić jego termin.

Dla osób poniżej 15. roku życia kompletne szczepienie składa się z dwóch dawek szczepionki podanych w odstępie 6–12 miesięcy, przy czym minimalny czas między pierwszą a drugą dawką wynosi 5 miesięcy.

Lepiej późno niż wcale

Polska dość późno wprowadza szczepienia przeciw HPV dla nastolatków. Szczepienia te zostały wpisane w Narodową Strategię Onkologiczną i według jej zapisów miały być dostępne już dwa lata temu.

Udało się je wprowadzić dopiero od połowy tego roku. Tym samym Polska idzie śladem innych krajów zachodu, które już wprowadziły takie programy, i których efektem jest znaczne zmniejszenie zachorowalności na raka szyjki macicy, nowotworu prącia, jak również nowotworu głowy i szyi oraz kłykciny kończyste, w populacjach objętych szczepieniem.

Jakimi kanałami należy docierać do rodziców?

Eksperci OPZCI zwracają uwagę na konieczność szerokiej promocji programu i docierania do rodziców wszystkimi możliwymi kanałami, zarówno analogowymi, jak i cyfrowymi z informacją o starcie szczepień.

To, że szczepienia są dostępne bezpłatnie, to tylko połowa sukcesu. Druga część to powszechne skorzystanie z nich. Nie są to bowiem szczepienia obowiązkowe, ale zalecane.

– Aby osiągnąć sukces, który jest zakładany, czyli ponad 60 proc. dzieci, które będą zaszczepione w pierwszym roku realizacji tych szczepień, konieczne jest wprowadzenie wielu akcji na wielu płaszczyznach. Przede wszystkim w placówkach medycznych, przez lekarzy pracujących w POZ, ale również przez lekarzy pracujących w szpitalach, przez apteki, ale także konieczna jest współpraca z Ministerstwem Edukacji, aby była możliwość informowania w szkołach o tych szczepieniach przez systemy informatyczne, które są dostępne – mówiła prof. Teresa Jackowska, ekspertka OPZChI podczas spotkania V-Meeting 2023.

Co ze starszymi dziećmi?

Warto zaznaczyć, iż mimo że bezpłatne szczepienia przewidziane są dla dzieci z roczników 2010 i 2011, starsze nastolatki również mogą zostać zaszczepione.

Profesor Andrzej Nowakowski, kierownik Poradni Profilaktyki Raka Szyjki Macicy Narodowego Instytutu Onkologii, wskazał, że szczepienia przeciwko HPV są zarejestrowane dla wszystkich osób od 9. roku życia bez górnej granicy wieku.

Program skupia się na grupie wiekowej 12-13 lat, która według ekspertów ma największą korzyść populacyjną.

Dla starszych dzieci szczepienia nie będą refundowane w ramach programu. Trzeba więc za nie zapłacić z własnej kieszeni. Jednak niektóre samorządy prowadzą akcje szczepień dla starszych roczników, dlatego warto sprawdzić, czy twoja gmina proponuje taki program profilaktyczny.