Czy w Wigilię można jeść mięso? Stanowisko Kościoła jest jasne, a Polacy i tak robią swoje
Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa kojarzy nam się typowo z Wigilią. Czy jednak ten zwyczaj ma podłoże w naukach Kościoła katolickiego, czy może wyłącznie w tradycji ludowej?
Czy zawsze obowiązywał post w Wigilię? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć, analizując zarówno polską tradycję, jak i historyczne oraz współczesne stanowisko Kościoła.
Post w Wigilię – stanowisko Kościoła katolickiego
Według nauczania Kościoła katolickiego, post ścisły – który obejmuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i ograniczenie liczby posiłków – jest obowiązkowy jedynie w Środę Popielcową i Wielki Piątek. Dniami wstrzemięźliwości od mięsa są również wszystkie piątki w roku, chyba że w danym kraju biskupi postanowią inaczej.
Co do Wigilii Bożego Narodzenia, Kościół nie narzuca obowiązku postu. W obecnym Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku Wigilia nie jest wymieniona jako dzień postny.
Dlaczego więc w Polsce nadal tak powszechnie unika się mięsa w Wigilię? Odpowiedź tkwi w naszych korzeniach kulturowych i tradycji, które ukształtowały obyczaje wigilii jako dnia pełnego duchowego przygotowania i pokory wobec nadchodzącego święta narodzenia Chrystusa.
Polska tradycja wigilijna
W polskiej kulturze Wigilia od zawsze była postrzegana jako czas wyjątkowy. Tradycja postna związana z tym dniem ma swoje korzenie w średniowieczu, kiedy to Kościół zalecał przygotowanie duchowe poprzez post, modlitwę i spowiedź. Wigilia była więc dniem szczególnej pokory, a unikanie mięsa było wyrazem ascezy i oczyszczenia duchowego.
Postny charakter wigilijnej kolacji przetrwał przez wieki, a jego ślady widoczne są w tradycyjnym menu: ryby, kapusta, grzyby, pierogi, barszcz, kutia czy makowiec to potrawy, które dominują na stołach. Rybę, a zwłaszcza karpia, zaczęto utożsamiać z polską Wigilią dopiero w XX wieku, kiedy to mięso rybie stało się popularną alternatywą dla dań mięsnych.
Czy post obowiązywał zawsze?
W historii Kościoła katolickiego Wigilia była traktowana jako dzień pokutny, ale nie zawsze miała charakter postny w takim sensie, jak rozumiemy go dziś. W dawnej Polsce obowiązywały rygorystyczne zasady postne w wielu okresach liturgicznych, w tym w Adwencie. Dlatego również Wigilia była częścią tego przygotowania.
Jednak po reformach liturgicznych, szczególnie po Soborze Watykańskim II, zasady dotyczące postu zostały złagodzone. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku określił jednoznacznie, że post ścisły obowiązuje tylko w Środę Popielcową i Wielki Piątek.
Reszta praktyk postnych, w tym wstrzemięźliwość od mięsa w Wigilię, została pozostawiona do indywidualnej decyzji wiernych i lokalnych tradycji. W Polsce biskupi nie narzucają postu wigilijnego jako obowiązku, ale zachęcają do kontynuowania tradycji.
Obecnie decyzja o tym, czy w Wigilię jeść mięso, zależy od osobistych przekonań i tradycji rodzinnych. Dla wielu Polaków unikanie mięsa w tym dniu jest formą szacunku dla przodków i wyrazem kontynuacji pięknego zwyczaju. Warto jednak pamiętać, że Kościół nie traktuje już tego jako obowiązku moralnego.