Zapomniani sojusznicy III Rzeszy. Za cenę niepodległości byli gotowi do największych zbrodni

Proces tworzenia państw satelickich rozpoczął się jeszcze przed podpisaniem oficjalnego porozumienia, znanego jako Pakt Trzech. Ekspansywna polityka Niemiec i Japonii wymagała takich rozwiązań; rządy tych państw wychodziły ze słusznego założenia, że zaangażowanie politycznych ideologów wywodzących się z narodowowyzwoleńczych ruchów przyniesie lepsze i trwalsze efekty niż tradycyjna pacyfikacja obszarów okupacyjnych. Już na początku lat 30 XX w. powstało Mandżukuo, którego głową obwołano obalonego w Chinach cesarza Puyi oraz Mengjiang (Mongolia Wewnętrzna).

Pamiętają o nich zwłaszcza ci, którzy dziś są obywatelami państw, ówcześnie istniejących tylko dzięki dobrej woli faszystowskich protektorów. Marionetkowe państwa dostały swoją szansę w zamian za, można by rzec, zawarcie bardziej lub mniej doraźnego paktu z diabłem. Cyrograf opierał się na prostej umowie: pozorna niepodległość w zamian za przystąpienie do Państw Osi.

Marionetkowi przywódcy zdobyli poparcie w ten sam sposób, co totalitarni bonzowie, którym byli podporządkowani. W wielu przypadkach podobnie też skończyli – dając ludziom obietnicę lepszego jutra, musieli często uciekać przed sprawiedliwością po przegranej wojnie. Stosunek do nich jest jednak obecnie tak różny, jak różne jest chociażby podejście Ukraińców do Bandery; niektórzy historycy postrzegają ich jako tych, którzy działając w dobrej wierze, położyli podwaliny pod niepodległość.

Prawdziwe tąpniecie miało jednak dopiero nastąpić. Polityka pozyskiwania marionetkowych sojuszników na Bałkanach okazała się najbardziej skuteczna na okupowanych terenach Jugosławii. Proces ten bardzo ułatwiał fakt, że od początku istnienia federacji południowych Słowian ścierały się w niej odmienne interesy różnych ugrupowań. Największe tarcia występowały zwłaszcza między Chorwatami i Serbami.

10 kwietnia 1941 roku chorwaccy nacjonaliści z faszystowskiej organizacji ustaszów (chorw. ustaša – bojownik, powstaniec) proklamowali powstanie Niezależnego Państwa Chorwackiego (Nezavisna Drzava Hrvastka, w skrócie NDH). Dwa tygodnie później ich przywódca, Ante Pavelić, ogłosił się głową nowego państwa i przyjął tytuł poglavnika, będący odpowiednikiem włoskiego Duce i niemieckiego Führer.

Chorwackie zbrodnie na tle religijno-etnicznym nie przeszkodziły jednak w utworzeniu na terenie Jugosławii marionetkowego rządu serbskiego pod przywództwem generała Milana Nedića. Ten feralny incydent świadczył o kruchości sojuszniczego bloku Państw Osi, w którym swoje miejsce mogły znaleźć także nacje nastawione do siebie w sposób antagonistyczny.

W marionetkowej Serbii powstało kilka obozów koncentracyjnych, a w 1942 roku Belgrad dołączył do miast klasyfikowanych według nazistowskiej nomenklatury jako Judenfrei, czyli wolnych od Żydów. Po wojnie Nedić został przekazany przez Brytyjczyków rządowi Broz Tity. Nie doczekał jednak wyroku – popełnił samobójstwo wyskakując przez okno.

Z narodowowyzwoleńczych pragnień w Jugosławii postanowił skorzystać także Benito Mussolini. 12 lipca 1941 roku Sekula Drljevic, lider czarnogórskich federalistów, został głową włoskiej marionetki – Niezależnego Państwa Czarnogórskiego. Nowe bałkańskie państwo okazało się jednak dla Duce wielce kłopotliwe. Już 13 lipca z inicjatywy jugosłowiańskich partyzantów i serbskich czetników wybuchło na tym terenie antyfaszystowskie powstanie. W tej sytuacji gen. Alessandro Pirzio Biroli przejął 26 lipca pełnię władzy cywilnej i wojskowej, a 3 października został ogłoszony Gubernatorem Czarnogóry.

Pierwszymi z kontrolowanych przez Japonię marionetek były wspomniane na początku Mengjiang i Mandżukuo, utworzone na okupowanych terenach Republiki Chińskiej. Po nich przyszła kolej na prowizoryczny reżim Wanga Jingwei w Nankinie, stwarzający pozory państwa chińskiego. Jingwei nie posiadał żadnej realnej władzy – założone na tym terenie państwo miało posłużyć Japończykom jedynie za kolejny element ich propagandowej retoryki.

Po Jingwei pojawili się kolejni kolaboranci, którzy upatrzyli swoją szansę w chwili, gdy Cesarstwo wkroczyło na wojenną ścieżkę z aliantami. Oddane cesarzowi Hirohito i generałowi Tojo oddziały stopniowo tworzyły kolejne marionetki w azjatyckich prowincjach europejskich mocarstw.Pierwszą japońską marionetką, która powstała w czasie drugiej wojny światowej, była jednakże Druga Republika Filipin, utworzona na wyspie kontrolowanej do tej pory przez Stany Zjednoczone. Prezydentem nowego państwa został José Paciano Laurel y García, piastujący swoje stanowisko do czasu japońskiej kapitulacji.

Pogarszająca się sytuacja na frontach skłoniła Japończyków do stworzenia marionetek na terenach azjatyckich należących uprzednio do Francji. W marcu 1945 roku Cesarstwo przejęło całkowitą kontrolę nad Indochinami przyznając niepodległość Wietnamowi, Laosowi i Kambodży. Żywot tych prowizorycznych państw był niezwykle krótki – cesarz Bảo Đại cieszył się ograniczoną wolnością Królestwa Wietnamu jedynie 5 miesięcy, zaś król Norodom Sihanouk Varman stracił władzę nad Kambodżą już po miesiącu.

Najbardziej wyrazistym przykładem na brak zerwanych więzi z ustaszami zdają się być popularne w Chorwacji kapele rockowe, które w swoich utworach często oddają cześć zbrodniczym systemom. Marco Percović, lider zespołu Thompson, wielokrotnie odpowiadał na zarzuty o propagowanie faszyzmu i nienawiści na tle etnicznym, i chociaż zawsze wszystkiemu przeczył, to rzeczywistość okazuje się wyraźnie odbiegać od jego deklaracji.

Bo jak wierzyć w szczerość jego słów, gdy na koncerty przychodzą rodzice z kilkuletnimi pociechami, wciśniętymi w małe mundurki z ustaszowskimi insygniami? Jak wierzyć, że nie sympatyzuje on z faszyzmem, kiedy wypowiada słowa: „żałuję, że nie urodziłem się wcześniej, żałuję że nie urodziłem się ustaszem?”. Jak można mieć wątpliwości, kiedy podżega on do skandowania: „Bij Serba! Do boju narodzie!”

Inny chorwacki muzyk, Joško Tomičić, idzie w swojej twórczości o krok dalej. W jego artystycznym dorobku znalazł się chociażby utwór będący peanem ku czci obozów Jasenovac i Stara Gradiska, czy wdzięcznie zatytułowana pieśń „Czarna legia”, wychwalająca ustaszowskie formacje paramilitarne.