Mieli być esesmanami, ale... pobili się z Ukraińcami. Legion Góralski SS – niedoszli "żołnierze Hitlera"

Od kiedy w listopadzie 1939 roku Wacław Krzeptowski z Kościeliska, niegdyś szanowany działacz Stronnictwa Ludowego, pokłonił się generalnemu gubernatorowi Hansowi Frankowi w Zakopanem, zaczęto głosić, że "naród góralski" chce w końcu wyzwolić się spod "polskiego buta".

Przystąpiono do akcji agitacyjnej, która miała obudzić w mieszkańcach Podhala nowego narodowego ducha, bliższego Niemcom aniżeli Polakom. W przyszłości miał powstać nawet zupełnie nowy kraj – Goralenland. Niebawem przeprowadzono spis ludności z możliwością zaznaczenia opcji "narodowość góralska". Łącznie wydano 27 tys. kennkart oznaczonych literą "G".

Niemcy nawoływali też miejscową ludność do wstępowania w szeregi oddziału zbrojnego. Sama idea utworzenia oddziału górali powstała już jesienią 1939 roku. Starano się zachęcić podhalańczyków m.in. dobrze płatną posadą wartowników przy wawelskim grobie samego marszałka Józefa Piłsudskiego. Nic z tego. Odzew był niemalże zerowy. Zgłosiło się dosłownie kilku (!) ochotników, choć pierwotnie przewidywano utworzenie całej kompanii – w składzie 8 pułku SS "Totenkopf".

Zaczęło się od wizyty Krzeptowskiego i spółki w Tylmanowej i Ochotnicy, gdzie po raz pierwszy poinformowano o pomyśle utworzenia góralskich sił zbrojnych. Liczono, że uda się zwerbować nawet 10 tys. chętnych! Rzeczywistość okazała się jednak zupełnie inna.

Mimo wszystko, Krzeptowski wraz z Witalisem Wiederem, kiedyś oficerem Wojska Polskiego, przed wojną zwerbowanym przez niemiecką Abwehrę, rozpoczęli "nabór" do nowej formacji zbrojnej. Wizja, roztaczana przez podhalańskich kolaborantów i ich niemieckich mocodawców, była całkiem kusząca.

Głoszono, że chodzi o wybór między ciągłą obawą o życie własne i rodziny – jak to w warunkach okupacji – a spokojnym życiem na godziwym żołnierskim uposażeniu. Co ważne, służba miała odbywać się wyłącznie na terenie okupowanego kraju, co wykluczało długą rozłąkę z domem. Bliscy, którzy trafili już zawczasu do niemieckich obozów czy aresztów, mieli rychło odzyskać wolność.

Propagandowe hasła walki z Sowietami głoszono w momencie, gdy na froncie wschodnim Niemcom zaczynało brakować rekruta. Przewidywano więc, że chętni lawinowo zgłoszą się do znanego zakopiańskiego hotelu "Morskie Oko", gdzie urzędowała specjalna komisja poborowa SS, przyglądająca się rekrutom. Żadnych tłumów nie było.

Nie wszystkich od razu zakwalifikowano do służby – według części relacji, po oględzinach lekarskich Niemcy zrezygnowali z około połowy potencjalnych esesmanów. Inne źródła mówią, że wielu rekrutów, wysłanych celem odbycia szkoleń do obozu w Trawnikach w dystrykcie lubelskim, wyskoczyło z pociągu, którym podróżowało. Początkowo mieli być kompletnie pijani, ale otrzeźwienie przyszło ponoć w samą porę.

Obóz w Trawnikach był typowym ośrodkiem szkoleniowym, powołanym do życia jesienią 1941 roku. Tu przygotowywano do służby funkcjonariuszy formacji pomocniczych SS, w tym przyszłych strażników i wartowników obozów koncentracyjnych. Personel szkolony w Trawnikach miał wieloetniczny charakter. Obecność górali, przedstawicieli rzekomo nowego narodu, nikogo nie dziwiła.

Ostatecznie, według niemieckich danych, do obozu skierowano 140 "zdrowych" górali. Już na miejscu okazało się, że przysłani ochotnicy zmagają się z poważnymi chorobami. Część od razu odesłano do domów, część zdezerterowała. To, co działo się później, ostatecznie przekreśliło nadzieje Niemców.

Okazało się, że przybysze z Podhala są nie tylko chorowici, ale i pozbawieni dyscypliny, niekarni, przedstawiający znikomą wartość bojową. Na dodatek nie znali niemieckiego, mieli też nadużywać alkoholu.

Wraz z nastaniem wiosny 1943 roku projekt utworzenia Legionu Góralskiego był już nieaktualny. – Jestem stanowczo przekonany, iż potrafimy wojnę tę wygrać bez nich – podkreślił na wieść o fiasku niemieckich planów Gottlob Berger, specjalista w zakresie selekcji rasowej, orędownik idei Waffen SS.