Bp Ryczan: Demokracja to fałszywy bożek. Kościół nie przepada za demokracją, bo odebrała mu władzę?

zmianę, w zależności od okoliczności. – Relacje te od początku nie układały się pokojowo. Ale Kościół na pewno docenia demokrację – mówi nam prof. Aniela Dylus, dyrektor instytutu politologii Uniwersytety Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

– Niemniej napięcia między tym ustrojem a Kościołem wpisane są w tę relację – wyjaśnia prof. Dylus. Dlaczego tak musi być? Chodzi o konflikt wartości. – Podstawową wartością demokracji jest tolerancja. A granica między tolerancją a relatywizmem moralnym jest bardzo płynna. Stąd te różnice w poglądach – tłumaczy dyrektor instytutu politologii UKSW.

Trzeba również zwrócić uwagę na fakt, że demokracja w teorii i praktyce to dwie różne rzeczy. – Rozróżniamy treści demokracji, jak prawa człowieka, danie mu wpływu na decyzje polityczne, które zawsze były dobre, od funkcjonowania demokracji i jej procedur – wskazuje ksiądz profesor Piotr Mazurkiewicz, historyk i socjolog z UKSW. Jako przykład takiej niedobrej procedury ks. prof. Mazurkiewicz przywołuje przykład głosowania i decyzji większości. – Rządy większości niezależne od tego co ona przegłosuje, wydają się wątpliwe etycznie – twierdzi wykładowca Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego.

do jak największego podporządkowania sobie Kościoła, a później nawet do jego zniszczenia. Katolików prześladowano i ścigano, a także zabijano.

– Jan Paweł II beatyfikował około tysiąca księży zabitych w trakcie rewolucji francuskiej – mówi nam ksiądz profesor Piotr Mazurkiewicz. Przy czym prześladowania nie dotyczyły tylko i wyłącznie Kościoła. Znane powiedzenie "rewolucja zjada własne dzieci" nie wzięło się znikąd. Francuscy zwolennicy "wolności" usuwali wówczas każdego, kto sprzeciwiał się rewolucji, niezależnie od tego, jakie przybierała ona formy.

– W rewolucji francuskiej był silny element antychrześcijański. Ale widać też było, że wtedy demokracja nie służyła ludziom – twierdzi ks. prof. Mazurkiewicz. Krytycy Kościoła zauważają, co prawda, że Kościół sprzeciwiał się wtedy rewolucji, bo bał się utracić władzę. Ale prof. Aniela Dylus obala ten argument. – To błędne założenie, bo to są zupełnie inne rodzaje władzy. Kościołowi zależy na władzy duchowej, a rewolucjoniści chcieli władzy politycznej – twierdzi prof. Dylus. Nie da się jednak ukryć, że głównym zmartwieniem Kościoła we Francji podczas rewolucji było przetrwanie.

Wówczas też, że względu na rozwijającą się naukę i rosnącą niezależność państw od religii, wielu polityków i naukowców odrzucało nauko Kościoła. Najbardziej radykalnym wyrazem tych nastrojów był, oczywiście, komunizm. – Kościół musiał reagować na fale nastrojów antykościelnych – przekonuje nas ks. prof. Mazurkiewicz. Dlatego też, w opozycji do antykościelnego komunizmu, powstała wówczas – istniejąca do dziś – chadecja, czyli chrześcijańska demokracja. Jednym z propagatorów chadecji był papież Leon XIII, który wiedział, że jeśli Watykan nie zaproponuje ludowi czegoś równie atrakcyjnego, jak socjalizm, to trudno mu będzie potem odzyskać wpływy w najniższych warstwach społecznych.

ewidentnym wyrazem antydemokratycznych poglądów Kościoła.

Nie można jednak jednoznacznie stwierdzić, że Kościół wolał dyktaturę, niż demokrację. – Musimy pamiętać, że już od Arystotelesa mamy różne dobre ustroje, które mogą służyć godności człowieka. Trzeba spytać, czy w danych okolicznościach, w tamtej sytuacji te reżimy służyły ludziom – przekonuje ks. prof. Mazurkiewicz. A prof. Aniela Dylus dodaje, że "jeżeli jest pewna sympatia do autorytaryzmów, to dlatego, że często kładły one nacisk na wartości rodzinne i własność prywatną".

Poza tym, krytycy nie uwzględniają jeszcze jednej rzeczy. Kościołowi cały czas zależało na tym, by przetrwać, szczególnie przy tak malejącym poparciu. Kościół nie rozdawał już kart w polityce, tak jak to było w średniowieczu, a państwowość wielu krajów została oderwana od religii. Kościół musiał więc – chcąc nie chcąc – dogadywać się z obecną władzą, jaka by ona nie była. Tylko w ten sposób, a nie idąc na otwartą wojnę, można było chronić wiernych.

Najlepiej widać to na przykładzie Polski. – Z jednej strony, mieliśmy świadków wiary, męczenników, a z drugiej takie instytucjonalne poszukiwanie sposobu na to, jak Kościół może przetrwać – przypomina ksiądz prof. Mazurkiewicz. – Widać to po decyzjach kardynała Wyszyńskiego, który w latach 50. likwidował stowarzyszenia kościelne. Robił to, by chronić wiernych, bo każdy z listy takiego stowarzyszenia od razu był aresztowany – opowiada nam profesor.

Kościół więc z założenia wspierał w Polsce dążenia do zmienienia ustroju na demokratyczny. I tak samo jak w XIX wieku, tak i za czasów PRL zachowanie Kościoła determinowały nastroje antykościelne. – To był dylemat: jak zapewnić wiernym ochronę, przetrwać i nie robić tego przez męczeńską śmierć – stwierdza ks. prof. Mazurkiewicz.

nie neguje, tylko zwraca uwagę na jej problemy, a tym samym próbuje ją polepszać – zapewnia nas wykładowca UKSW.

I chociaż na pewno demokracja "odbiera" Kościołowi część rządu dusz i wpływu na społeczeństwo, to nie należy tego postrzegać przez pryzmat władzy. Dostojnicy kościelni bowiem wierzą w wyznawane wartości i w ich imię działają, a gdy te znajdują pokrycia w liberalnych przepisach, tworzonych przez polityków, po prostu ich bronią. Szczególnie, że na pierwszym soborze watykańskim w 1870 roku ustalono dogmat o nieomylności papieża, a demokracja – twierdząc, że wszyscy są równi – jest zaprzeczeniem tego dogmatu.

Nie zmienia to jednak faktu, że to właśnie Kościół pozwolił demokracji przetrwać. – Jest pewien paradoks historii: demokracja przetrwała w Kościele. Opowiadające o niej dzieła przeszły od czasów starożytności, przez wieki ciemne, aż do nowożytności, a potem XIX i XX wieku, najpierw do teorii, a potem praktyki politycznej – przypomina ks. prof. Mazurkiewicz. Trudno więc podejrzewać, że Kościół, gdyby tak bardzo nie lubił demokracji, jak przedstawiają to jego przeciwnicy, pozwoliłby temu ustrojowi przetrwać tyle lat. Czasem tylko, jak w relacjach wszystkich wpływowych instytucji, pojawiają się między nimi napięcia.