Unijny trybunał zdąży "uratować" polski Sąd Najwyższy? Oto, co musi zrobić

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) może zawiesić obowiązywanie zaskarżonych ustaw do czasu rozpatrzenia sprawy. Jeśli do tego dojdzie, to czystka w Sądzie Najwyższym może zostać powstrzymana. O takie rozwiązanie apelowali do Komisji Europejskiej byli polscy prezydenci, premierzy, ministrowie spraw zagranicznych, środowiska prawnicze, Front Europejski i 160 organizacji pozarządowych.

Trybunał zawiesi ustawę?
Według agencji Reuters, która podała informację o skardze KE - decyzja została jednak podjęta zbyt późno i "nie powstrzyma usunięcia sędziów". Ci automatycznie przejdą w stan spoczynku z dniem 3 lipca. Obejmuje to też 65-letnią Małgorzatę Gersdorf. Wbrew informacjom Reutersa szanse na zablokowanie ustawy są i to duże.

Oczywiście "zawieszenie" ustawy o SN może nastąpić dopiero w momencie orzeczenia Trybunału, a nie złożenia skargi, ale Trybunał może wydać postanowienie zabezpieczające dotyczące zawieszenia wejścia w życie tej ustawy.

– Nie musi czekać na rozpoczęcie sprawy. Może to zrobić w dniu złożenia skargi. Tak jak to miało miejsce w przypadku Puszczy Białowieskiej. I tak najprawdopodobniej będzie to wyglądało. Będziemy mieć postanowienie o zabezpieczeniu tego roszczenia i myślę, że rząd nie będzie chciał się wdawać w awanturę. Jeżeli parlament potrafi w ciągu 6 godzin przeprowadzić tak skomplikowaną procedurę jak zmiany w ustawie o IPN, to tym bardziej sądy, jak chcą, też potrafią działać szybko – tłumaczy w rozmowie z naTemat Jerzy Stępień, były prezes Trybunału Konstytucyjnego.

Według niego, strona polska stwarza warunki do takiego rozwiązania kontrowersji wokół ustawy o Sądzie Najwyższym ponieważ wszystkie wnioski sędziów o przedłużenie orzekania, a także oświadczenia do gotowości konstytucyjnego wypełniania obowiązków zostały przesłane do Krajowej Rady Sądownictwa.

Zanim wybiorą nowych sędziów
– Rządzący do jednego worka wrzucili wszystkie te przypadki choć mogli wysłać tam tylko te pisma, które są formalnymi wnioskami. Będą więc przedłużali proces decydowania o tym, czy sędziowie, którzy ukończyli wiek 65 lat mają orzekać czy nie. Dzień 3 lipca trochę się więc "rozmywa”. – tłumaczy. – Natomiast osobiście uważam, że nie zdecydują się na akcję zaczepną w stosunku do prof. Gersdorf, ponieważ byłaby to jazda na czołowe zderzenie. Norma konstytucyjna w przypadku kadencyjności prezes SN jest jasna, zerojedynkowa – podkreśla.

Także profesor Marcin Matczak z Uniwersytetu Warszawskiego uważa, że choć - według niego - jest za późno żeby efekt skargi, którym może być postanowienie o zabezpieczeniu ze strony Trybunału Sprawiedliwości pojawił się przed 3 lipca, to nie jest za późno żeby wstrzymać skutki ustawy o SN.

Podkreśla, że ma to jednak sens, bo to postanowienie może wstrzymać powołanie następców dla sędziów SN, którzy kończą 65 lat. – A być może na czas przejściowy, czyli rozpatrywania przez Trybunał sprawy może przywrócić tych sędziów, którzy odejdą z SN. Mimo wszystko jest więc szansa na to, że skarga KE będzie miała istotny wpływ na funkcjonowanie ustawy o SN, a jaki, to zależy jakie będzie to postanowienia o zabezpieczeniu. Nieodwracalnym skutkiem obowiązywania ustawy o SN byłby dopiero wybór następców sędziów – mówi.

– Mamy tu trochę do czynienia z podobną sytuacją jak w przypadku dublerów w Trybunale Konstytucyjnym, wtedy nagle przyśpieszono procedurę żeby zdążyć przed wyrokiem sądu. Ale byłoby to pójście na zwarcie z UE – zaznacza prof. Matczak.

A co o spodziewanej skardze KE sądzą politycy? Według szefa PO Grzegorza Schetyny Komisja Europejska pójdzie drogą, którą poszła przy okazji skargi dotyczącej wycinki Puszczy Białowieskiej. – Jeżeli zrobią to w przyszłym tygodniu, to wprowadzą tę procedurę [przed 4 lipca]. Polski rząd będzie musiał się do tego odnieść. Nie może tego zostawić. Jestem tutaj umiarkowanym, ale jednak optymistą. Ta sprawa w Brukseli, jeśli chodzi o relacje europejsko-polskie, wszystkich zajmuje. Wszyscy wiedzą, jak to jest ważne – mówił w piątek TOK FM przewodniczący PO.

SN powołuje się na Konstytucję
Przypomnijmy, że Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN w przyjętej kilka dni temu uchwale podjęło decyzję, że sędzia prof. Małgorzata Gersdorf pozostanie zgodnie z Konstytucją RP pierwszym prezesem Sądu Najwyższego do 30 kwietnia 2020 roku. Sędziowie napisali, że ustawa usuwa ze stanowisk znaczną liczbę sędziów SN, co według nich jest naruszeniem jednej z podstawowych gwarancji niezawisłości sądownictwa. Chcą, by można było pełnić służbę do 70. roku życia. O pierwszym "buntowniku" SN sędzim Stanisławie Zabłockim pisaliśmy kilka dni temu.

PiS chce zdusić ten bunt. Marek Suski, szef gabinetu politycznego premiera Mateusza Morawieckiego ocenił w piątek, że jeżeli sędziowie "nie podporządkowują się przepisom, przyjętym w demokratycznych procedurach, to jest to podważanie porządku prawnego w Polsce". – Sędziowie powinni brać pod uwagę, że w Polsce obowiązuje prawo, na podstawie którego większość parlamentarna, wybrana w demokratycznych wyborach, ma prawo zmieniać przepisy dotyczące funkcjonowania sądów. To jest zapisane w konstytucji. Jeżeli sędziowie nie podporządkowują się przepisom, przyjętym w demokratycznych procedurach, to jest to bardzo źle, bo to podważanie porządku prawnego w Polsce” – mówił Suski w Radiu Plus.

Z kolei wicemarszałek Senatu Adam Bielan przekonywał, że PiS wie, iż "KE nie ma odpowiedniej większości by przejść do kolejnego etapu procedury wobec Polski. – Te plotki o możliwym zaskarżeniu [ustawy o SN] do trybunału już od wielu tygodni, jak dotąd się nie zmaterializowały. Być może rzeczywiście ten wniosek zostanie wysłany, ale on będzie przyznaniem się do porażki, jeśli chodzi o całą procedurę związaną z art. 7.