Tak teraz kręci się sceny seksu! Koordynatorki intymności o kulisach swojej pracy przy "Sexify"

Anna Zabrodzka: Trzeba zacząć chyba od tego, czym jest w ogóle świadoma zgoda. Jest to zgoda, która zakłada pełny dostęp do informacji, co ma się zadziać, w jakich okolicznościach, w jaki sposób – te informacje muszą znaleźć się u podstaw tej zgody.

Agnieszka Laskowska-Ziemian: "Świadoma" oznacza też, że jest wyrażona w stanie świadomości, który umożliwia podjęcie tej decyzji, czyli wyklucza środki odurzające.

Agnieszka: Nasza praca zaczynała się jeszcze przed planem, przed nagrywaniem scen. I to jest istotne, taki jest standard pracy. Poznałyśmy się z ekipą wcześniej. Odbyłyśmy konsultacje, próby i dzięki temu mogłyśmy nawiązać relacje, poznać się w warunkach super bezpiecznych, bo indywidualnych. Byłyśmy w stanie poznać granice danej osoby, kiedy jest ona poza jakąkolwiek presją. Wie, jaka jest nasza rola, wie, że jesteśmy tam dla niej.

Kaja Wesołek: Nasze spotkania z aktorami odbywały się bez reżysera i bez nikogo z produkcji. Tylko my i aktorzy. Najpierw indywidualnie, a następnie z parami, które miały razem scenę – czy to delikatnego pocałunku, czy symulowanego stosunku. Aktorzy mówili nam, jakie mają oczekiwania. Czuwałyśmy, żeby ich granice nie były przekroczone i dlatego tak ważne były spotkania sam na sam. Żeby nie wykorzystać tego elementu władzy, czy presji, która może pojawić się w tej pracy. Jesteśmy też od tego, żeby aktor nie przekroczył swojej granicy.

Agnieszka: Czasami bywa, że presja nie pochodzi z zewnątrz, a to aktor ma poczucie, że coś powinien. Z różnych powodów, czasem z powodu przekonania, że jak się sprzeciwi, to będzie później miał problemy zawodowe, bo pojawi się jakaś opinia na jego temat, zostanie uznany za niewspółpracującego.

Anna: Czasami wynika to z kilkudziesięcioletniego doświadczenia: "Tak było, po prostu, nikt się nad tym nie zastanawiał, taki jest mój styl pracy". Może to być po prostu zautomatyzowane działanie.

Agnieszka: Niezgoda na "pokazanie czegoś więcej" może też wiązać się z utratą roli.

Kaja: W przypadku "Sexify" był to wymóg formalny Netflixa. Tak stacja dba o tzw. politykę szacunku. Ciężko powiedzieć, czy to się stanie standardem dla innych twórców. Na pewno taka forma dbałości o komfort aktora, by zagrał najlepiej, jak potrafi, a ktoś inny zajął się jego komfortem psychicznym, pojawiła się pierwszy raz w polskiej produkcji.

Kaja: Konsultacja była obowiązkowa. To był wymóg. Mieliśmy sceny, w których były pary dotykające czy całujące się w tle, grające związki, więc ich granica cielesna była bardzo blisko.

Kaja: Częściowo same się doszkoliłyśmy. Nie odbyłyśmy formalnego szkolenia, które kończy się certyfikatem i trwa około 1,5 roku. Wynika to z tego, że na oficjalne szkolenia nie są przyjmowane osoby z zagranicy. Nie było również na to czasu.

Agnieszka: Dodam, że to, co okazało się bardzo istotne, to nasza baza, nasze wykształcenie. Jesteśmy psycholożkami, psychoterapeutkami, ja jestem również seksuolożką.

Agnieszka: Moja specjalizacja mi się przydała, w "Sexify" zajmowałam się unitem porno. Ćwiczyłam z dziewczynami ekspresję orgazmu, dostawałam pytania dotyczące konkretnych czynności seksualnych. I w czasie przygotowań, i już na planie.

Kaja: I tak, i nie. W dużym skrócie jest główny wątek, główni bohaterowie. I są rzeczy, które bohaterowie widzą na telefonie, na komputerze. To, co widzą, można oczywiście zrobić w postprodukcji – wtedy aktorzy grają do pustego ekranu lub widzą coś, co zostało wcześniej nagrane.

Agnieszka: Przyznam, że to była ogromna frajda. To było porno, teoretycznie, bo właściwie nie było to porno. To znaczy, rzeczywiście wszystkie zasady związane z koordynacją scen intymnych zostały zachowane, aktorzy mieli poczucie bezpieczeństwa.

Kaja: Dodam, że pomimo tego, że niektórzy aktorzy byli profesjonalistami w branży porno, to i tak mieli zasłonięte genitalia. Czyli restrykcyjne zasady koordynacji były stosowane zarówno do aktorów głównych, jak i w tym przypadku.

Kaja: W całej koordynacji intymności aktor ma wybór. Współpracujemy ściśle z osobami od kostiumów, bo my ich nie szyjemy, nie mamy zaplecza kostiumograficznego. To, co należało do naszych obowiązków, to było zebranie informacji, w jakim odsłonięciu aktor będzie czuł się najlepiej, najbezpieczniej w danej scenie i z jakim partnerem.

Kaja: Pamiętam, jak jedna para zgłosiła, że nie ma poczucia, że bohaterowie będą się kochać w tej konkretnej pozycji w tym momencie rozwoju ich relacji. I to była jedyna scena improwizowana. Pamiętam też rozmowę, co z tym zrobić. Baza seksuologiczna była wtedy niezbędna, bo Agnieszka powiedziała, że wie, dlaczego bohaterka ulega, dlaczego to się dzieje. Ta wiedza okazała się też niezbędna, żeby zbudować tę scenę. Agnieszka mogła wyjaśnić, jak działa popęd ludzki, jak ludzie na siebie działają...

Agnieszka: Mogliśmy omówić poszczególne etapy zbliżenia, tego jak reaguje ciało i jak to się przekłada na życie psychiczne bohaterów. Mogliśmy też razem popracować nad choreografią tych scen.

Agnieszka: Tak, emocje są prawdziwe, żyją w ciele, niezależnie od tego, że sytuacja jest z góry zaplanowana. Oczywiście, dopuszczalna jest spontaniczność, ale pole dla niej też jest określane wcześniej: czy dany aktor czuje się swobodnie w scenach improwizowanych, czy potrzebuje mieć ustaloną choreografię, gdzie są granice moje i partnera i w ramach czego można się poruszać. Każdej osobie coś innego daje bezpieczeństwo. To poczucie bezpieczeństwa pomaga przetrawić emocje, które podczas pracy się pojawiają.

Agnieszka: To konkretny przebieg sceny. Umawiamy się, jak aktorzy się poruszają, jak układają części ciała, na jakie ruchy się decydują. O przebiegu sceny decyduje głównie reżyser. Ile chce pokazać, jaką ma wizję. Aktorzy są oczywiście współtwórcami, odpowiadają na tę wizję swoją wrażliwością, swoimi wyobrażeniami i jeśli jest potrzeba, żebyśmy pomogły jakoś to ułożyć, opracować jakieś sekwencje, czy pomyśleć nad pozycjami, które pasują do postaci i scenariusza, to jesteśmy do dyspozycji.

Anna: Ta, w której dużo się działo. Scena grupowa, w której dużo par tę intymność grało. Trudność polegała na tym, że ja byłam jedna, a pary były rozlokowane w różnych miejscach. Zadbanie o każdego w tym samym czasie było wyzwaniem. Musiałam się przemieszczać, żeby przed sceną, pomiędzy dublami i po scenach z każdą parą móc porozmawiać, ewentualnie przekazać informacje zwrotne.

Anna: Chodzi o wejście i wyjście z roli. Wprowadzałyśmy je na próbach i zależało to od potrzeb aktorów. Jedną z naszych propozycji, wynikającą z doświadczenia klinicznego i psychoterapii, było budowanie postaci.

Kaja: Robiłyśmy to po każdej próbie. Nie będziemy zdradzać wszystkich ćwiczeń, ale to są częste praktyki znane z innych zajęć: rozluźniających, oczyszczających. Jedno z ćwiczeń relaksujących polega na tym, że stoimy i wyobrażamy sobie, że spływa po nas wodospad, to jest ćwiczenie Ity O'Brien.

Anna: Dla mnie ważne jest to, że koordynacja i to, czym się zajmuję na co dzień, pracując jako psychoterapeutka dorosłych, to konwencja, spotkanie i rozmowa o intymności. To, co się dzieje w gabinecie terapeutycznym i podczas przygotowania do sceny, jest właściwie tym samym. To jest prywatność, intymność, granice. Potrzeba w tym zaufania i szczerości.

Agnieszka: Myślę, że to, co powiedziała Ania, jest kluczowe. Podobnie jak w psychoterapii to jest praca na konkretnych przypadkach. Każda osoba jest traktowana indywidualnie: ma inne potrzeby i one muszą być wysłuchane, respektowane i to na ich podstawie opracowujemy zasady.

Kaja: Miałyśmy do czynienia z całym wachlarzem reakcji: od entuzjazmu, ciekawość, po takie "po co mi to?", "nie czuję potrzeby".

Agnieszka: Pojawiały się czasami ostrożność czy niechęć, być może lęk. Po pogłębieniu rozmowy na temat źródeł tych reakcji okazywało się, na co wskazywali starsi aktorzy, że mają poczucie, że to powinno się wydarzyć 30 lat temu. Kiedyś tam, gdy zadziało się coś niedobrego, wtedy powinna być pomoc.

Anna: I tutaj my stajemy przed kolejnym wyzwaniem. Z pełną otwartością i zgodą, że aktor może skorzystać z naszej pomocy w jakimś aspekcie. Ale to jest wyzwanie, gdy poznajemy aktora podczas prób, mamy jedynie pewien wycinek wiedzy, obserwacji, jak reaguje jego ciało.

Agnieszka: Właśnie o tym myślałam. Musimy pamiętać, że mamy funkcję pomocniczą. Mamy pomóc, więc to jest niezwykle istotne, czy ta pomoc jest chciana i pożądana. Na to trzeba być uważnym.

Anna: Tak, to jakby stała się norma.

Kaja: Odpowiem, nie odnosząc się do serialu "Sexify", bo przeprowadzałam wiele rozmów z aktorami. Byłam kiedyś w szkole teatralnej, studiowałam tam rok i rzeczywiście tak jest, że te granie są przekraczane i to jest uznawane za normalne, naturalne. Psychologia zastraszania i władzy.

Są wykładowcy, którzy powoli wprowadzają w rolę, a są tacy, co uważają, że trzeba wgnieść człowieka w ziemię, a jego zadaniem jest się podnieść. To się często kończy traumą, lękami, depresją, kilkuletnią terapią. Musimy też pamiętać, że często osoby tak traktowane mają zaledwie 18-19 lat. One jeszcze nie do końca są ukształtowane. Myślę jednak, że takie podejście często nie wynika ze złej intencji.

Że to nie było świadome znęcanie się. Ktoś tak był uczony, to się sprawdzało, więc też tak uczył. Niektóre pokolenia nie miały dostępu do narzędzi i te mechanizmy przemocowe były przekazywane z powodu tych braków.

Anna: Aktor jest w pierwszej kolejności człowiekiem. Każdy człowiek ma swoje granice. Możemy mówić o granicach fizycznych, które są jakoś opisane, że na przykład granica intymności to 45 cm od drugiego człowieka. I to jest odległość, która jest przypisana tylko dla najbliższych osób.

Agnieszka: Do wykonania zadania każdy może dochodzić w innym tempie, w inny sposób i powinien mieć do tego prawo. Mam też na myśli prawo do wycofania się ze zrobienia czegoś.

Agnieszka: Od niektórych osób słyszałam, że dobrze, żeby psycholog był na planie, niezależnie od tego, jakie to są sceny. Ale pewnie są też osoby, które uważają, że nie jest to potrzebne.

Anna: Zaczęłabym od tego, że wymagałoby to konkretnego, zrozumiałego doprecyzowania, kim koordynator intymności jest, a kim nie jest. Nasza wiedza jest bazowa, to podstawa do tego, co robimy. Dalsze szkolenia do koordynacji dają narzędzia.

Kaja: To ważna informacja, jednak nie oznacza, że scena nie powstanie. Z tego, co pamiętam, w tym przykładzie chodziło o nadgarstki. Aktorka nie pozwoliła na pewien ruch aktora, który kojarzył jej się z traumą. Choreografka musiała ponownie ułożyć scenę tak, żeby nie retraumatyzowała aktorki.

Anna: Oczywiście elementy wsparcia i interwencji, jeżeli jest kryzys, mieszczą się w zakresie pracy koordynatorki.

Kaja: Powiem jeszcze, że żeby dostać się na oficjalny kurs koordynacji intymności w Wielkiej Brytanii, trzeba wcześniej skończyć 6 kursów, żeby w ogóle móc aplikować. Jednym z kursów jest "apteczka pierwszej pomocy psychologicznej", czyli wyposaża się koordynatorów w narzędzia psychologiczne, które nam są znane ze względu na wykształcenie.

Anna: Jeżeli chodzi o zasady, to ma prawo to zrobić, ale po to jest czas na przygotowania, żeby zminimalizować ryzyko skorzystania z tego prawa. Muszę jeszcze podkreślić, że koordynator jest trochę jakby mediatorem – znajduje się pomiędzy ekipą a aktorem. Jeżeli pojawia się potrzeba, ale nie do końca wiadomo, jak to przekazać,
rolą koordynatora jest dbałość o język.

Anna: Dobrze, że o tym wspomniałaś. To są dwa aspekty. Dla jednej strony, tej, która nie radzi sobie z tym tematem, to jest "mechanizm adaptacyjny". Dla drugiej strony, aktora, który ma wykonać pracę, jest to rozpraszające, może być także krępujące.

Agnieszka: I to nie chodzi tylko o język. Dlatego skład ekipy nagrywającej sceny intymne był bardzo ograniczany, żeby nie naruszać intymności, żeby nie patrzył nikt, kto nie musi. To nie jest rozrywka. To bardzo wymagające sceny, które muszą być bezpieczne.

Kaja: Każda kolejna osoba może rozpraszać aktora. A on potrzebuje koncentracji. To jest podstawowa zasada higieny pracy.

Anna: To jest taki popularny argument w dzisiejszym świecie, żeby zrezygnować z czegoś, co jest trudne. A trudności i konflikty trzeba rozwiązywać, a nie z nich rezygnować.

Kaja: Wyobraźmy sobie teraz "Sexify" bez żadnej sceny intymnej (śmiech). Trzeba pamiętać, że każda scena intymna jest po coś. Ona opowiada historię bohaterów, wprowadza widzów w ich świat, pokazuje, jak dana osoba podchodzi do seksualności. Te sceny wymagają większego zaangażowania, ale też to one prowadzą widza przez fabułę.

Anna: Intymność i seksualność są częścią naszego życia, więc nie da się ich usunąć.

Agnieszka: Wykreślenie tego typu scen czy niedopuszczanie do tego, żeby seksualność pojawiała się w kinie czy na lekcjach, prowadzi do tego, że wokół naturalnej funkcji życiowej powstaje tabu. A w efekcie w tej sferze pojawiają się patologie.