Einstein wcale nie oblał matmy. Wyjaśniamy 7 mitów, w które wielu ludzi wciąż wierzy

Fake newsy nie są wynalazkiem współczesności. Wielu ekspertów zgadza się, że zjawisko to pojawiło się wraz z odkryciem przez niemieckiego złotnika Johannesa Gutenberga prasy drukarskiej w 1439 roku. Przypisów, które miały potwierdzać wiarygodność źródła, zaczęto używać dopiero w XVI wieku.

Zebraliśmy 7 rzeczy, które do dziś często uważa się za fakty, mimo że wcale nimi nie są. Być może o nich wiedzieliście, być może nie. Oto one:

1. Ciasteczka z wróżbą nie pochodzą z Chin

W chińskich restauracjach zdarza się, że po posiłku dostajemy do stołu tzw. ciasteczka z wróżbą, czyli kruche słodycze, które po przełamaniu ukażą nam karteczkę z niewinną przepowiednią. I choć sam smakołyk możemy kojarzyć z Chinami, to w rzeczywistości pochodzi on z zupełnie innego kraju.

Pierwsze ciasteczka z wróżbą robiono już w XIX wieku w Japonii, a konkretnie w Kioto. Dzisiejsze, znane na Zachodzie "fortune cookies" (wypromowano je w amerykańskim stanie Kalifornia) są wykonane z mąki, cukru i oleju sezamowego, a wróżbę mają ukrytą wewnątrz przekąski. Do japońskiej wersji (nazywanej tsujiura senbei) wykorzystywano natomiast m.in. sezam i ryż. Oryginał miał kolor czekolady, zaś karteczka z przepowiednią chowała się w zgięciu ciastka (od zewnątrz).

Japoński słodycz nawiązywał do tradycji o-mikuji - przepowiedni losu, które zapisywano w buddyjskich świątyniach i innych miejscach kultu.

2. Napoleon nie był niski

To od tego mitu wzięło się sformułowanie o tzw. kompleksie Napoleona (kompleksie wywoływanym niskim wzrostem). Napoleon Bonaparte wprawdzie nie był niski, choć w kulturze zwykle za takiego uchodził. Czy to w filmach, czy na starych rycinach francuskiego wodza przedstawiano z reguły jako mężczyznę niższego o dwie głowy od reszty swoich towarzyszy lub wrogów.

Widząc raz jedno z dzieł Gillraya, francuski mąż stanu miał wysłać przez kanał La Manche na wyspy brytyjskie serię notatek, w których żądał, aby zamorscy sąsiedzi nałożyli cenzurę na prasę.

3. Sfinks bez nosa

Zastanawialiście się kiedyś nad tym, dlaczego Wielki Sfinks z Gizy nie ma nosa? Dawniej opowiadano o tym, że jeden z żołnierzy napoleońskich wymierzył armatą w zabytek i z niej strzelił, tym samym rzekomo pozbawiając twarz monolitycznego posągu jej centralnego atutu. Opowieści, opowieściami, ale prawda dotycząca zniszczenia rzeźby mitycznego stwora jest nieco inna.

4. Einstein nie oblał matmy

"Einstein oblał matematykę w szkole" – powtarzają często uczniowie liceum, najpewniej by podnieść siebie na duchu. Niestety legenda o Albercie Einsteinie to stek bzdur. Fizyk wcale nie miał problemu z tym przedmiotem, gdy uczęszczał do szkoły, a wręcz przeciwnie. Zdobywał wysokie oceny m.in. z algebry oraz geometrii.

Mit o oblaniu matematyki zrodził się z tego, że w wieku 16 lat naukowiec nie zdał pierwszego egzaminu wstępnego do Politechniki Federalnej w Zurychu. Warto mieć jednak na uwadze to, że przyszły noblista w dziedzinie fizyki wówczas nie posługiwał się zbyt sprawnie językiem francuskim, w którym odbywał się sprawdzian. Jako powód jego oblania podano zaś kiepskie wyniki z egzaminów humanistycznych. Za drugim razem udało mu się dostać na uczelnie.

– Kiedy byłem studentem, wciąż nie byłem pewien, czy dostęp do dogłębnej wiedzy na temat podstawowych zasad fizyki zależy od najbardziej zawiłych metod matematycznych. Zrozumiałem to powoli, po latach samodzielnej pracy naukowej – napisał po latach w "Zapiskach autobiograficznych" wydanych w 1949 roku.

5. Słynne słowa Marii Antoniny

Jako królowa Francji Maria Antonina wiodła beztroskie życie w pałacu królewskim w Wersalu, który był zupełnym przeciwieństwem biedy i brudu, w jakim przyszło żyć jej poddanym. – Nie mają chleba, to niech jedzą ciastka – miała rzekomo powiedzieć w odniesieniu do głodujących chłopów i ubogich przedstawicieli mieszczaństwa, którzy powoli szykowali się do tego, by zbuntować się przeciwko niekompetentnej władzy i rozrzutności jej męża Ludwika XIV.

Co ciekawe, szorstkie słowa dotyczące ciastek są błędnie przepisywane francuskiej monarchini. W 1765 roku Jean-Jacques Roussea w autobiograficznej książce zatytułowanej "Wyznania" zacytował słowa "pewnej księżniczki" wypowiedziane po tym, jak usłyszała skargi, że chłopom brakuje chleba. "Czemuż nie jedzą biszkoptów" – brzmiała odpowiedź przytoczona przez filozofa.

Przekonanie o tym, że to Maria Antonina radziła swoim poddanym jeść ciastka, nie zostało utrwalone w czasie rewolucji francuskiej, zaś po jej zakończeniu. Antymonarchiści używali tego cytatu na znak krytyki wobec Ancien régime (red. dawnych rządów).

6. Wielki Mur Chiński widoczny z kosmosu?

O Wielkim Murze Chińskim mówi się powszechnie, że jest jedyną ziemską budowlą widoczną z kosmosu. Ile jest w tym prawdy? Wychodzi na to, że niewiele. Astronauci z NASA nazywają sam przypadek "kosmicznym mitem".

Co prawda, w 2004 roku amerykańskiemu astronaucie Leroyowi Chiao udało się wykonać za pomocą obiektywu zmiennoogniskowego 180 mm pierwsze zdjęcie zabytku z okna Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Łatwiej z kosmosu dostrzec piramidy w Gizie niż chińską budowlę - twierdzą kosmonauci.

7. Czarownice w Salem nie płonęły na stosach

W kulturowym wyobrażeniu procesy czarownic z Salem przyjęły się jako widok płonących na stosach kobiet i mężczyzn. Jest to zgoła mylne przeświadczenie, gdyż ofiary "polowań" w sporej mierze albo zginęły poprzez powieszenie, albo zmarły w więziennej celi.