Zakonnice też porzucają habity. "Jedna z sióstr usłyszała od przełożonej: Teraz możesz być już tylko prostytutką"

Po tym jak gdański dominikanin Jacek Krzysztofowicz ogłosił, że porzuca habit, przez media przetacza się dyskusja o zakonnikach. Przywołuje się statystyki odejść, dyskutuje o przyczynach, katolickie media wyrażają troskę o jakość zakonnego życia. Także w naTemat bardzo ostro wypowiadał się o tym ojciec Paweł Gużyński, przeor klasztoru w Łodzi.

Media chętnie zauważają odejścia konsekrowanych mężczyzn. Tymczasem opinia publiczna niemal milczy w kwestii kobiet. A przecież także zakonnice coraz częściej rezygnują z życia za bramą klasztoru. Choć, jak twierdzą psychologowie, jest im zdecydowanie trudniej.

Jak wojsko
W ciągu ostatnich dwudziestu lat ubyło w Polsce niemal pięć tysięcy zakonnic. Największą rolę odgrywa w tym procesie oczywiście czynnik naturalny – starzejące się mieszkanki klasztorów po prostu umierają, a nowych przybywa niewiele. W słupkach coraz bardziej zaznacza się jednak także inna wartość – liczba odejść. Nie tylko na poziomie juniorystek, nowicjuszek czy kandydatek. Ale też zakonnic, które złożyły już śluby wieczyste. Oficjalne statystyki dotyczące odejść trudno jest odnaleźć, pięć lat temu "Rzeczpospolita" pisała o 70 osobach rocznie.

– Opuszczenie zakonu można porównać do wyjścia z więzienia lub koszar. Człowiek po kilkunastu latach musi się odnaleźć w zupełnie odmienionych realiach – mówi Lesław Juszczyszyn, który otworzył poradnię psychologiczną pomagającą byłym księżom i zakonnicom. Tylko w ciągu ostatnich dwóch miesięcy zgłosiło się do niej 15 osób.

Odrzucenie
Zdaniem Lesława Juszczyszyna sytuacja osoby opuszczającej zakon sama w sobie nie jest łatwa, a wielu przedstawicieli Kościoła jeszcze ją utrudnia. – Zdarza się, że proboszczowie zachęcają matki byłych księży i zakonnic do tego, by nie przyjmowali ich z powrotem pod dach. Mówią, że osoby, które zrzucają habit muszą ponieść karę za swoje poczynania. Siostry i bracia odchodzących słyszą od przełożonych, że wśród dwunastu też znalazł się Judasz – wylicza. – Znam sytuację księdza, który zdjął sutannę i wziął ślub z byłą zakonnicą. Mieszkali w małej miejscowości na północy Polski. Jako osoby duchowne byli cenionymi, szanowanymi ludźmi. Ona była pielęgniarką, on poza kapłaństwem zajmował się wieloma dodatkowymi rzeczami. Kiedy zamieszkali razem i ogłosili, że są małżeństwem, wszyscy się od nich odwrócili. Ją zwolnili ze szpitala, on nie mógł dostać pracy ani w swojej miejscowości, ani w okolicy – dodaje.

– Kościół zbywa problem milczeniem – uważa Juszczyszyn. – Kiedy Paweł VI po Soborze Watykańskim II ogłosił, że chrześcijaństwo wiąże się z miłością nawet wobec byłych współbraci, Kościół w Stanach wypłacał odchodzącym jakieś pieniądze na zagospodarowanie się. Szybko jednak tej praktyki zaprzestano. W Polce odchodząca zakonnica nie ma żadnych oszczędności, bo nawet jeśli pracuje jako opiekunka, katechetka czy pielęgniarka, cały dochód przelewany jest na konto zakonu.

Dlatego poradnia prowadzona przez Lesława Juszczyszyna zajmuje się nie tylko psychologicznym wsparciem. Byłym zakonnicom i księżom pomaga także znaleźć mieszkanie.

Przekraczają granice
Sam proces odchodzenia z zakonu jest dla kobiety bardzo trudny. Marta, w zakonie siostra Albertyna, opisywała proces dla jednego z lokalnych serwisów: "Przed złożeniem ślubów wieczystych można zrezygnować bez niczego. Po ślubach wymagana jest już zgoda papieża. Gdy powiadamiasz przełożonych o zamiarze odejścia, starają się odradzać, perswadować. Mnie również proszono o pozostanie".

Czasem przełożone przekraczają jednak granice perswazji. Jedna z byłych zakonnic pisze na forum wiara.pl: "Rozczarowałam się reakcjami środowiska, bo mam wrażenie, że wystąpienie z zakonu (nawet przed złożeniem ślubów) jest bardziej potępiane społecznie niż przypadki rozwodów, zdrad, alkoholizmu". Inna, która w zakonie spędziła trzy lata, dodaje: "Kiedyś jeden kleryk powiedział mi że o osobach, które odchodzą z seminarium, mówi się jak o umarłych. […] Odejść musiałam rano, tak żeby mnie nikt nie widział, no i do tej pory niektóre moje współsiostry mnie unikają".

Odchodzą, bo
Dlaczego, mimo tak poważnych konsekwencji, zakonnice decydują się na porzucenie habitu? Wśród głównych problemów, które wymieniają "byłe", pojawiają się zarówno miłość do mężczyzny, jak i stosunki panujące w samym zakonie.

Podobne przyczyny wskazuje w rozmowie z "Rzeczpospolitą" ks. dr Artur Radacki, psycholog, do którego księża i zakonnice zgłaszają się z problemami. "Niezrozumienie, nieludzkie podejście prowadzi do stanu nieustannej frustracji. Staje się to w końcu tak dokuczliwe, że człowiek chce się uwolnić, wyjść z tej struktury" – powiedział.

Ojciec Paweł Kozacki, dominikanin, zauważa jednak znacznie więcej przyczyn. Jego zdaniem odchodzą te zakonnice, które nie są szczęśliwe. Albo nie są w stanie znieść emocjonalnego chłodu, albo natłoku pracy, albo nadużywania władzy przez niektóre przełożone. "Nie wiem, ale widzę, jak to się dzieje. Utrudniają sobie życie mało ważnymi sprawami, czepiają się szczegółów, nie potrafią powiedzieć pewnych rzeczy wprost, odwlekają decyzje, a za brakiem zaufania idzie kontrola każdego kroku podwładnej. Niektóre przełożone zachowują się tak, jakby były obdarzone charyzmatem nieomylności, zawsze wiedzą, co jest wolą Bożą" – mówi w rozmowie z "Polityką".