Bostonkę bardzo łatwo pomylić z ospą wietrzną. Jak rozpoznać tę niezwykle zakaźną chorobę?
Choroba potocznie określana mianem "bostonki" to infekcja wirusowa, która atakuje wewnętrzne części dłoni, stóp i jamy ustnej powodując powstawanie krost, grudek i pęcherzyków, które nietrudno utożsamiać z innymi chorobami zakaźnymi, m.in. ospą wietrzną. Najczęściej cierpią na nią dzieci poniżej 10. roku życia. Choć zwykle sieje postrach w żłobkach i przedszkolach, to jednak może występować także u osób dorosłych. Sprawdź, jak ją zdiagnozować i jakie są najskuteczniejsze metody jej leczenia!
Jak wyjaśnia na łamach "Medycyny Praktycznej" dr hab. med. Leszek Szenborn, prof. nadzw. z Kliniki Pediatrii i Chorób Infekcyjnych AM we Wrocławiu, przyczyną nieprawidłowego nazewnictwa może być podobieństwo do tzw. choroby bornholmskiej (Bornholm disease) – również wywoływanej przez enterowirusy. Nieprawidłowe jest również utożsamianie choroby bostońskiej z pryszczycą, która jest z kolei wywoływana przez wirusy Picorna.Ważne!
Warto wytłumaczyć, że bostonka to nazwa potoczna, która często mylnie używana jest na określenie takich zakażeń wirusowych jak:
⦁ choroba dłoni, stóp i ust (ang. Hand, Foot and Mouth Disease) lub "wysypka pęcherzykowa";
⦁ enterowirusowe zapalenie jamy ustnej z wysypką;
⦁ enterowirusowe pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej z wypryskiem.
Nazywana "bostonką" choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD) jest wysoce zakaźną chorobą wirusową. Występuje zwłaszcza u dzieci poniżej 10. roku życia, ale może dotyczyć także osób dorosłych oraz młodzieży.
Z kolei właściwa bostonka (wywołana przez wirusy ECHO) zwykle w pierwszej kolejności pojawia się na twarzy i szyi, klatce piersiowej oraz na dłoniach (a nie na nogach i stopach).
Pierwsze symptomy bostonki pojawiają się około trzech do pięciu-sześciu dni od momentu zakażenia. Najczęściej występuje wtedy:Choroba bostońska – podstawowe objawy:
⦁ ogólne osłabienie/apatia;
⦁ gorączka (czasem nawet do 40 st.);
⦁ brak apetytu;
⦁ charakterystyczna wysypka w postaci pęcherzyków lub grudek na błonie śluzowej jamy ustnej (na języku, wewnętrznej części policzków lub w okolicach dziąseł), na wewnętrznych częściach dłoni lub stóp, a nieco rzadziej w okolicy tułowia i pośladków (najczęściej w drugim-trzecim dniu choroby);
⦁ niekiedy wysypce mogą towarzyszyć łagodne objawy ze strony układu pokarmowego lub oddechowego, czasami nudności, biegunka lub wymioty;
⦁ ból gardła (w niektórych przypadkach może również dochodzić do zapalenia gardła o ostrym przebiegu, zapalenia migdałków lub niekiedy powiększenia węzłów chłonnych);
Ważne!
Zwykle objawy choroby bostońskiej przechodzą samoistnie po upływie tygodnia (maksymalnie dwóch-trzech tygodni), bez ryzyka powikłań.Niestety raz przebyta bostonka nie sprawia, że już nigdy nie zachorujemy. Do infekcji może dojść ponownie, ponieważ wywołują je różne wirusy. Nie ma pewności, czy będziemy odporni na kolejny wirus powodujący tę chorobę, którym możemy zostać zakażeni.
W naszej strefie klimatycznej w bardzo rzadkich sytuacjach zdarza się, że może dojść do poważniejszych konsekwencji choroby (tj. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nerek czy zapalenie wątroby lub zapalenie mięśnia sercowego). Poważniejsze przypadki dotyczą głównie mieszkańców południowo-wschodniej Azji, gdzie bostonka przebiega dużo gwałtowniej, zwłaszcza wśród najmłodszych dzieci.
Po zauważeniu pierwszych symptomów (oraz w okresie gorączkowania) dzieciom odradza się chodzenie do szkół, żłobków lub przedszkoli, unikanie kontaktu z rówieśnikami i przebywanie w izolacji.
U dzieci bostonka ma najczęściej dosyć łagodny charakter i może ustąpić dużo szybciej niż u dorosłych.
Z jakiego powodu choroba bostońska jest niezwykle zakaźna? Jej źródłem są enterowirusy (Coxackie A16), które mogą wchodzić w bezpośredni kontakt z naszymi wydzielinami (drogą kropelkową, np. kichając i kaszląc) lub wydalinami (poprzez stolec lub jego pozostałości, które osadzą się na niedokładnie umytych dłoniach po wizycie w toalecie, przy przewijaniu niemowląt itp.). To właśnie dlatego bostonka nazywana jest chorobą brudnych rąk.Bostonka (choroba bostońska) – przyczyny
Jedynym sposobem uniknięcia zakażenia jest częste mycie dłoni i dbanie o higienę osobistą. Wirusy mogą być wydalane przez kilka tygodni, ale najczęściej można je przenosić przez trzy do pięciu dni. Zarażamy się nimi drogą kropelkową lub poprzez pozostałości kału po niedokładnym umyciu rąk podczas wizyty w toalecie (lub w trakcie przewijania niemowląt).
Do zakażeń najczęściej dochodzi jesienią lub wiosną. Sprzyjają im warunki atmosferyczne, które sprawiają, że wirusom łatwiej się rozprzestrzeniać. W wielu przypadkach do zachorowań przyczynia się również to, że dziecko się "przegrzewa" mając na sobie nieadekwatną do temperatury odzież.
Towarzyszącą bostonce wysypkę pęcherzykową, w odróżnieniu od ospy wietrznej (powodującej powstawanie podobnych krost), wywołują wirusy Coxsackie z rodzaju enterowirusów (te same, które odpowiadają również za anginę, biegunkę, przeziębienie lub zapalenie trzustki).Jak odróżnić "chorobę bostońską" od ospy? Jakie leki podawać?
Po lewej zmiany skórne charakterystyczne dla bostonki. Po prawej krosty na plecach u pacjenta z ospą wietrzną.•Fot. U.S. National Library of Medicine/CC-BY-SA-3.0
Ważne!
Wykwity skórne towarzyszące bostonce nie są swędzące (w odróżnieniu od ospy). Dzieci mogą odczuwać jednak dyskomfort z powodu trudności w przełykaniu, kiedy choroba zaatakuje jamę ustną.
Grudki i pęcherzyki powodowane przez bostonkę najczęściej ustępują samoistnie i nie wymagają dodatkowego leczenia poza podawaniem leków przeciwzapalnych, przeciwgorączkowych lub przeciwbólowych, jeśli wysypka powoduje dyskomfort. W niektórych przypadkach lekarze zalecają aplikowanie kremów antywirusowych działających wysuszająco na pęcherzyki lub ewentualnie używanie fioletu gencjanowego (czyli roztworu, który poleca się także w przypadku ospy).
Etapy przebiegu bostonki u dzieci:
⦁ okres początkowy: do trzeciego dnia od momentu zarażenia mogą nastąpić pierwsze symptomy prowadzące do osłabienia organizmu (często przypominają wysypkę), potem zaczynają pojawiać się grudkowate lub pęcherzykowate zmiany skórne;
⦁ okres wylęgania się choroby: od trzech do pięciu-sześciu dni;
⦁ faza wysypki: około tygodnia (maksymalnie dwa-trzy tygodnie), kiedy następuje właściwy przebieg choroby. W dalszej kolejności może dochodzić do złuszczania naskórka lub odpadania pęcherzy.
Dzieci, u których dojdzie do wysypki, powinny skorzystać z konsultacji lekarskiej. W większości przypadków nie są zalecane kosztowne testy laboratoryjne potwierdzające obecność wirusów powodujących tę chorobę.Jak zdiagnozować chorobę bostońską?
Jeśli bostonka ma ciężki przebieg (zwłaszcza u dorosłych) konieczne może być dobranie odpowiednich leków i dostosowanie sposobu leczenia do konkretnego pacjenta. Dzieciom zwykle zaleca się odpoczywanie. Rodzice powinni dbać o to, by maluchy się nie odwodniły, ewentualnie wzmacniać ich osłabiony organizm preparatami witaminowymi.
Bostonka – zdjęcia, które mogą pomóc rozpoznać chorobę
Dla dzieci, które przechodzą bostonkę, najbardziej uciążliwe jest pojawienie się pęcherzykowatych zmian w obrębie jamy ustnej.•Fot. Linda J. Vorvick, MD, Clinical Associate Professor, Department of Family Medicine, UW Medicine, School of Medicine, University of Washington, Seattle, WA/U.S. National Library of Medicine
Typowa dla bostonki wysypka na wewnętrznej części dłoni.•Fot. Linda J. Vorvick, MD, Clinical Associate Professor, Department of Family Medicine, UW Medicine, School of Medicine, University of Washington, Seattle, WA/U.S. National Library of Medicine
Charakterystyczne zmiany skórne na stopach spowodowane przez enterowirusy wywołujące chorobę bostońską (bostonkę).•Fot. Michael Lehrer Clinical Associate Professor, Department of Dermatology, University of Pennsylvania Medical Center, Philadelphia/U.S. National Library of Medicine
Bostonka może się pojawić także na kończynach dolnych, w okolicach palców u nóg lub na stopach.•Fot. Linda J. Vorvick, MD, Clinical Associate Professor, Department of Family Medicine, UW Medicine, School of Medicine, University of Washington, Seattle, WA. / U.S. National Library of Medicine
Kobiety w ciąży, które rozpoznają u siebie objawy choroby określanej potocznie mianem "bostonki", powinny niezwłocznie skonsultować się z lekarzem (zwłaszcza w I trymestrze, gdy zachodzi ryzyko wad płodu lub poronienia).Czy choroba bostońska może szkodzić ciężarnym?
Warto zdawać sobie sprawę z tego, że wewnątrz pęcherzyków towarzyszących chorobie bostońskiej mogą być wirusy, dlatego nie można wykluczyć zagrożenia przeniknięcia ich przez łożysko.
Mimo że w większości przypadków kontakt z innymi osobami, które są zarażone, nie powinien być ryzykowny, to jednak zaleca się im zwrócenie szczególnej uwagi na dbałość o higienę osobistą i częste mycie rąk, by ograniczyć możliwość infekcji.
Przeczytaj także:
Dziecko po chorobie wraca do przedszkola, a dyrekcja żąda zaświadczeń?. Oto jakie masz prawa
Mama pokazuje zdjęcia, które pomogą w diagnozie. "To nowa choroba. Lekarze nie znają wszystkich objawów".
W przedszkolach i żłobkach zapanowała epidemia! Atakuje głównie dzieci. Łatwo pomylić ją z ospą
źródło:
Dermatologia Praktyczna/Choroba bostońska (Nr 1/2014)
Medycyna Praktyczna/Choroba dłoni, stóp, jamy ustnej