Prof. Antoni Dudek: Niemcy mają rację, w AK byli antysemici. Pytanie tylko ilu?

Jeszcze kilkanaście lat temu wydawało się, że polska historia jest prosta i nie przynosi nam większych powodów do wstydu. Wiele się jednak od tego czasu zmieniło. Zaczęto mówić o jej ciemnych kartach, których najwięcej wśród wydarzeń z czasów II wojny światowej. Ostatnio mówi się o nich już nawet poza granicami naszego kraju.

Po ucieczce z transportu do Auschwitz Viktor przyłącza się do polskich partyzantów i ramię w ramię z nimi walczy z nazistowskim okupantem. Szybko okazuje się być odważnym żołnierzem, który nie boi się brać udziału w nawet najbardziej brawurowych akcjach. Łatwo zyskuje więc podziw w oczach kolegów z oddziału. Równie łatwo staje się jednak wśród AK-owców persona non grata, gdy na jaw wychodzi, że jest Żydem. "Byłeś dobrym żołnierzem, ale gdy okazało się, że jesteś Żydem, nic dla ciebie nie mogę zrobić" – mówi mu krótko dowódca i wyrzuca z partyzantki. Wcześniej Viktor przeżywa szok, gdy AK zatrzymuje pociąg z transportem do obozu koncentracyjnego, ale kiedy Polacy dowiadują się, że w wagonach są Żydzi, szybko wycofują się z akcji.

"To pomnik postawiony naszym matkom i ojcom" - zachwycał się "Welt am Sonntag". "Wydarzenie telewizyjne roku" - uznał "Der Spiegel". Natomiast popularny tabloid "Bild" skupił się przede wszystkim na odkrywaniu nowych kart historii polskich partyzantów. "Antysemityzm był w ich szeregach ekstremalnie rozpowszechniony" – ocenili niemieccy dziennikarze, Armię Krajową nazywając oddziałami polskich nacjonalistów.

"W latach 30-tych dokonywało się w Batorym 'czyszczenie' szkoły i drużyny z osób pochodzenia żydowskiego. W latach 30-tych spowodowano odejście z pracy nauczycieli, którzy byli z pochodzenia Żydami, także wówczas, gdy jak wuj Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Adam Zieleńczyk, wyznawali katolicyzm. 'Czyszczono' również harcerstwo, co zresztą miało miejsce nie tylko w 23. WHD, a w ruchu harcerskim w całej Polsce. Ta sprawa do dzisiaj nie została przepracowana ani w ruchu harcerskim, ani w debacie publicznej" - przekonuje Janicka.

Jej zdaniem, wychowankowie słynnego "Batorego" na porządku dziennym stosowali przemoc na tle antysemickim, a ludzie z tych samych kręgów szerzyli antysemityzm również na uczelniach.

Profesor podkreśla jednak, że należy pamiętać, iż okupacyjne podziemie tworzyli także ludzie z takich tworów, jak Narodowa Organizacja Wojskowa, czy Narodowe Siły Zbrojne, które były zbrojnym ramieniem obozu narodowego. I wśród nich z pewnością postawy antysemickie były znacznie bardziej powszechne, niż w całej Armii Krajowej.

Czy podczas wojny Armia Krajowa mogła zachowywać się wobec Żydów tak, jak we wspomnianej historii z zatrzymanym transportem do obozu? – Ja nie wykluczam, że tak bywało. Nikt nie jest w stanie ogarnąć całości tego, co działo się podczas II wojny światowej w rożnych miejscach – tłumaczy prof. Antoni Dudek.

Jednocześnie podkreśla, że to wszystko było bardzo skomplikowane. – A my tymczasem mamy takie idealistyczne wyobrażenia. Wierzymy, że partyzanci ratowali kobiety i dzieci, a potem się nimi cały czas opiekowali. To są wyobrażenia hollywoodzkie, zupełnie oderwane od rzeczywistości. Wojna partyzancka to brutalna sprawa – wyjaśnia.

Spore wątpliwości budzić powinno także to, iż twórcy serialu "Nasze matki, nasi ojcowie" skupili się na odkłamywaniu polskiej historii, a praktycznie całkowicie pominęli... temat Holocaustu. – Nie za bardzo wyobrażam sobie niemiecki rzetelny serial o realiach II wojny światowej, w którym nie ma nic o Holocauście – mówi nasz rozmówca.

Nasz rozmówca uważa, że przede wszystkim trzeba uważać z generalizowaniem. – Jedni przekonują, że prawda była taka, a drudzy, że zupełnie inna. Ja tymczasem uważam, że wówczas dochodziło po prostu do bardzo różnych sytuacji. Jednak mówienie o antysemityzmie Armii Krajowej jako organizacji w całości jest całkowitym nieporozumieniem – podsumowuje prof. Dudek.