Grypa co minutę zabija 1 osobę. Powikłania po chorobie mogą być równie groźne – zwłaszcza dla serca

Monika Piorun

11 lutego 2020, 08:53

Wirus grypy zawarty w jednej kropelce w trakcie kichnięcia pędzi z prędkością 167 km na godzinę. Choć często go bagatelizujemy, to jednak okazuje się, że dla wielu z nas może stanowić poważne zagrożenie. W niektórych przypadkach groźniejsze nawet niż... koronawirus, który postawił w stan gotowości większość służb sanitarnych na świecie. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że średnio co minutę z powodu grypy umiera 1 osoba na Ziemi. Na dodatek wsród zarażonych grypą ryzyko zapalenia mięśnia sercowego wzrasta aż sześciokrotnie. Jak to możliwe?

Powikłania po grypie mogą być śmiertelnie niebezpieczne i grożą m.in. zapaleniem mięśnia sercowego. • Fot. Filip Klimaszewski

Grypa to ostra choroba zakaźna wywoływana przez wirusy Orthomyxoviridae (można je podzielić na 3 typy: A, B i C), występująca z różnym nasileniem co sezon epidemiczny. Wirus grypy atakuje głównie drogi oddechowe. Ma kształt kulisty, jego średnica ma przeciętnie od 80 do 120 nm. Ze względu na to, że ma specyficzne, odstające od reszty formy kolce, może przypominać kasztan. To, jak długo będziemy chorować, zależy między innymi od tego, z jakim patogenem mamy do czynienia i jak zareaguje na niego nasz układ odporności.

Każdego roku na całym świecie z powodu grypy umiera od pół miliona do miliona osób (od 5 do 25 proc. populacji), a od 33 mln do 1,5 mld zostaje zakażonych grypą lub wirusami grypopochodymi.

Choć człowiek, który jest zainfekowany grypą, może zarażać przez cały czas trwania choroby, to jednak okres wylęgania wirusa wynosi zwykle około 2 dni (od 18 do 72 godzin). Niestety grypę możemy przechodzić wielokrotnie, ponieważ wirus grypy stale mutuje i podlega ciągłym zmianom.

Wirus grypy jest kulisty, ma wypustki i kształtem może przypominać kasztan. Jego średnica ma od 80 do 120 nm.•Fot. decade3d/123rf

Jak dochodzi do zakażenia wirusem grypy?
Do infekcji może dojść drogą kropelkową (kichając, kaszląc lub poprzez pozostałości śliny, które przekazujemy dalej np. podczas rozmowy) lub w kontakcie bezpośrednim z zarażoną osobą lub zainfekowanym przedmiotem.

Objawy grypy:

⦁ wysoka gorączka (u dzieci nawet do 40 stopni);
⦁ uczucie rozbicia, dreszcze, bóle mięśni i stawów;
⦁ kaszel (suchy);
⦁ katar (mało nasilony);
⦁ ból głowy;
⦁ ból gardła;
⦁ czasami problemy z układem pokarmowym (wymioty lub biegunka).

Dzieci zwykle znoszą grypę dużo gorzej niż dorośli, ponieważ ze względu na niedojrzały system odporności wolniej wytwarzają przeciwciała, przez co choroba ma u nich gwałtowniejszy przebieg.

Choć w przypadku maluchów wirusy grypy mogą bardzo szybko zaatakować płuca, to jednak w początkowej fazie dochodzi do infekcji w obrębie układu pokarmowego (przez co może wystąpić ból brzucha, brak apetytu, wymioty lub biegunka). W dalszej kolejności pojawiają się dreszcze, bóle głowy, mięśni, gorączka i silne zmęczenie. Zwykle objawy te przestają występować po upływie około tygodnia (maksymalnie 2 tygodni). Nieleczona choroba może jednak doprowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia. Jakich? ⦁ wielonarządowe powikłania pogrypowe;

⦁ zapalenie płuc (powstałe przez wirusa grypy) lub wtórne bakteryjne zapalenie płuc (a także zaostrzenie astmy lub zakażenia meningokowe);

⦁ zapalenie oskrzeli i oskrzelików;

⦁ zapalenie ucha środkowego (u dzieci);

⦁ zapalenie mięśnia serca i osierdzia;

⦁ zespół wstrząsu toksycznego;

⦁ zapalenie mięśni;

⦁ pogrypowe kłębuszkowe zapalenie nerek lub mioglobinuria grożąca niewydolnością nerek, a także nasilenie objawów przewlekłej niewydolności nerek;

⦁ zaostrzenie chorób metabolicznych;

⦁ powikłania neurologiczne: choroby naczyniowe mózgu + wylewy podpajęczynówkowe, nasilenie częstości napadów padaczkowych (w przypadku epileptyków), śpiączkowe zapalenie mózgu, zaś u osób cierpiących na problemy psychiczne m.in. ostre psychozy, halucynacje wzrokowe lub słuchowe, a nawet schizofrenia.

Jakie są najczęstsze powikłania po grypie? Dlaczego bagatelizowanie zagrożenia związanego z tą chorobą może być śmiertelnie niebezpieczne?•Fot. Główny Inspektorat Sanitarny

Powikłania po grypie mogą być szczególnie groźne dla dzieci. Choroba może w ich przypadku doprowadzić m.in. do:

⦁ dysfunkcji receptora słuchu, częściowej utraty słuchu, a nawet głuchoty;
⦁ zaostrzenia przebiegu astmy i mukowiscydozy;
⦁ problemów żołądkowo-jelitowych, biegunek, wymiotów, silnego bólu brzucha (i dolegliwości, które łatwo pomylić np. z zapaleniem wyrostka robaczkowego);
⦁ zapalenia mięśni, bólów mięśniowych;
⦁ powikłań neurologicznych (zapalenia mózgu i opon mózgowych, poprzecznego zapalenia rdzenia, zespołu Guillaina-Barrégo).

Grypa szkodzi sercu?

Grypa może mieć dużo większy wpływ na nasz organizm niż się nam powszechnie wydaje. Kardiolodzy ostrzegają, że nawet co drugi przypadek zaostrzenia niewydolności serca może być konsekwencją grypy. Zwykle po infekcji spowodowanej wirusem grypy czujemy się osłabieni. Niestety nie pozostaje to bez wpływu na nasze serce.

Naukowcom z Wielkiej Brytanii już w 2018 roku udało się udowodnić, że grypa może być dla naszego układu krążenia bardziej szkodliwa niż... otyłość. Na łamach „New England Journal of Medicine" wykazano, że w przypadku pacjentów, u których obecność wirusa grypy została potwierdzona laboratoryjnie, dochodzi do wyraźnego wzrostu ryzyka zapalenia mięśnia sercowego. Na dodatek zagrożenie to jest najwyższe w ciągu pierwszych 7 dni od infekcji.

Szczepienia przeciwko grypie, czyli jak skutecznie chronić się przed chorobą?

Jedną z najtańszych i najbardziej skutecznych form zabezpieczenia się przed zarażeniem wirusem grypy są szczepienia ochronne, które można wykonywać już od 6. miesiąca życia. Mimo że pierwszą szczepionkę przeciwko grypie wyprodukowano ponad 70 lat temu, to niestety Polska nadal plasuje się na jednym z ostatnich miejsc w Europie pod względem liczny zaszczepionych przeciwko tej chorobie. Z czego to wynika?

Ciekawostka!

Łączna śmiertelność z powodu grypy i zapalenia płuc stanowi 6. przyczynę wszystkich zgonów na świecie (5. w przypadku seniorów).

Większość powikłań po grypie (lub zgonów z powodu chorób, do których przyczyniła się grypa) dotyczy osób starszych – bez względu na to, czy wcześniej byli osłabieni z powodu innych dolegliwości. Niestety negatywna opinia o szczepieniach przeciwko grypie często wynika z braku wiedzy na ich temat.

Wielu pacjentów oczekuje, że pojedyncza szczepionka zabezpieczy ich przed wszystkimi infekcjami górnych dróg oddechowych. Obecnie nie istnieje taka szczepionka, która mogłaby zabezpieczyć przed 200 typami wirusów dróg oddechowych. Szczepienia preparatami, które są dostępne, należy powtarzać co sezon.

Częstym błędem jest także mylenie niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) z powikłaniami po grypie.

Kto powinien szczepić się przeciwko grypie?

Szczepienia przeciwko grypie rekomendowane są przede wszystkim osobom szczególnie narażonym na powikłania grypy. Zalicza się do nich:

⦁ zdrowe dzieci od 6. miesiąca do 18. roku życia;

⦁ pacjentów po przeszczepach narządów;

⦁ osoby powyżej 50. roku życia;

⦁ pacjentów cierpiących z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego, oddechowego (m.in. astmatycy), choroby nerek, wątroby, choroby neurologiczne, hematologiczne, metaboliczne + diabetycy;

⦁ dorosłych i dzieci z niedoborami odporności (stosujący leki immunosupresyjne lub osoby zakażone wirusem HIV);

⦁ kobiety w ciąży (lub planujące ciążę) w okresie sezonu zachorowań na grypę;

⦁ osoby przebywające w domach opieki, domach seniorów, zakładach opieki zdrowotnej itp.

⦁ osoby przewlekle chore – bez względu na wiek;

⦁ osoby otyłe z BMI powyżej 40 (u których indeks masy ciała przekracza 40).

Ze szczepień przeciwko grypie powinny także skorzystać osoby zdrowe, w przypadku których istnieje ryzyko, że staną się źródłem zakażenia dla innych osób. Są to przede wszystkim:

⦁ pracownicy ochrony zdrowia (personel szpitali, ośrodków zdrowia, pogotowia ratunkowego, lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni itp.);

⦁ osoby zatrudnione w domach seniora, zakładach opieki medycznej i wszyscy zapewniający opiekę osobom z grup wysokiego ryzyka (+ członkowie ich rodzin);

⦁ osoby, które opiekują się dziećmi poniżej 6. miesiąca życia;

⦁ pracownicy służb publicznych (policjanci, wojsko, konduktorzy, kasjerzy) oraz nauczyciele, przedszkolanki, osoby zatrudnione w sklepach i marketach, rzemieślnicy, pracownicy budowlani i wszyscy, którzy mogą mieć regularny kontakt z grupami wysokiego ryzyka zarażenia wirusem grypy.

Jakie są przeciwwskazania do szczepienia przeciwko grypie? Kiedy nie powinno się szczepić?

⦁ ostre choroby gorączkowe;

⦁ uczulenie na substancje wchodzące w skład szczepionki;

⦁ zespół Guillain-Barré (choroba autoimmunologiczna, która prowadzi do osłabienia mięśni);

⦁ uczulenie na białko jaja kurzego;

⦁ alergia na antybiotyki aminoglikozydowe;

⦁ NOP, czyli niepożądane odczyny poszczepienne, do których doszło po podaniu poprzedniej szczepionki przeciwko grypie.

Ciekawostka!

Pandemia grypy zwanej hiszpanką (wywołana przez podtyp A/H2N2) doprowadziła do śmierci od 50 do 100 mln ludzi w latach 1918-1919.

Leczenie grypy

Wbrew pozorom jednym z najskuteczniejszych sposobów na to, by poradzić sobie z grypą jest... odpoczynek! Oprócz podawania leków przeciwgorączkowych (i ewentualnie przeciwbólowych) oraz spożywania dużej ilości płynów osobom cierpiącym na grypę najwięcej korzyści może przynieść spokojne wygrzanie się pod kołdrą, duża ilość snu i pozostanie w domu. Ważne, by odizolować się od otoczenia i ograniczyć możliwość zarażenia innych wirusem grypy poprzez zwrócenie uwagi na dbałość o higienę osobistą.

Jeśli męczy nas kaszel, ulgę może przynieść zażycie preparatów przeciwkaszlowych. Z kolei przy katarze warto zastosować roztwór soli lub preparaty, które pozwolą ograniczyć ilość wydzieliny z nosa.

W przypadku kobiet w ciąży (oraz dzieci i osób niepełnoletnich) nie zaleca się podawania aspiryny, by wykluczyć ryzyko działań niepożądanych. Panie spodziewające się dziecka powinny także zrezygnować z ibuprofenu (lub podobnych leków).

Czym się różni grypa od przeziębienia?

Grypę łatwo pomylić ze zwykłym przeziębieniem. Jak ją odróżnić?•Fot. Główny Inspektorat Sanitarny

Wiele osób myli objawy grypy ze zwykłym przeziębieniem (wywoływanym przez rynowirusy). Mimo że wiele symptomów obu chorób jest podobnych, to jednak grypa zwykle atakuje nagle, bez wcześniejszych sygnałów, które mogłyby zwiastować pogorszenie samopoczucia. Zwykle też ma gwałtowniejszy przebieg.

Przeczytaj: Domowe sposoby na przeziębienie

Przeziębienie najczęściej ma związek z błonami śluzowymi górnych dróg oddechowych, bólem gardła, kaszlem oraz gorączką, ale dolegliwości te ustępują nieco szybciej niż w przypadku grypy (po 3-4 dniach, a nie po tygodniu). Niestety zarówno przeziębienie, jak i grypa mogą grozić powikłaniami, dlatego nie warto ich bagatelizować.

Dowiedz się więcej na temat grypy:

Boimy się koronawirusa, a lekceważymy grypę

Grypa u dziecka a przeziębienie – jak je rozpoznać? Powikłania nie zawsze są widoczne

Brytyjczycy dostają ostrzeżenia przed australijską grypą, która ma "uderzyć" tej zimy. O co chodzi z wirusem H3N2?

źródło:

„Flu infection raises risk of heart attack in first seven days", New England Journal of Medicine, https://doi.org/10.1136/bmj.k329

Lidia B. Brydak: „Grypa – problem stary jak świat", Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa

Grypa chorobą rodziny/Influenza, a disease of the family, Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 2: 281–286

Zobacz także :