Jak zamarza człowiek? Co się dzieje z ciałem na mrozie? Czym jest hipotermia? (WYJAŚNIAMY)
Przed nami kilka najmroźniejszych dni od początku 2021 roku. Co się dzieje z naszym organizmem pod wpływem wyjątkowo niskiej temperatury? Jak się chronić przed zamarznięciem i co robić, by z powodu nadmiernego wychłodzenia organizmu nie doszło do śmiertelnie niebezpiecznej hipotermii lub bolesnych odmrożeń?
- W jaki sposób ludzki organizm reaguje na zimno i dlaczego wychłodzone osoby nie powinny pić alkoholu?
- Jak mróz wpływa na człowieka i jakie reakcje towarzyszą nam przy spadku temperatury ciała?
- Co to jest hipotermia? Jak udzielić pierwszej pomocy wychłodzonym?
Choć morsowanie to nowe hobby Polaków, to jednak krótkie, najwyżej kilkuminutowe kąpiele w lodowatej wodzie służą przede wszystkim hartowaniu ciała i mogą sprawić, że paradoksalnie przez chwilę jest nam ciepło. Co innego, jeśli znajdziemy się przez dłuższy czas na otwartej przestrzeni i będziemy musieli się zmierzyć ze skutkami oddziaływania niskiej temperatury na nasz organizm. Co wtedy robić, by się nie wyziębić?
Mimo że w Polsce silne mrozy nie są żadną nowością ("sorry, taki mamy klimat"), to co roku w wyjątkowo zimne dni przybywa ofiar śmiertelnych. Już przy spadku temperatury naszego ciała o 1 stopień Celsjusza, można zauważyć, że mięśnie zaczynają się napinać, a palce u rąk lub nóg drętwieją.
Nasz mózg zakodowany jest tak, by wysyłać sygnał do utrzymywania stałej temperatury naszego organizmu. W reakcji na zimno nasze naczynia krwionośne zaczynają się gwałtownie kurczyć, co powoduje, że odczuwamy dreszcze, a nasze kończyny stają się nieco skostniałe.
Wszystko to dzieje się po to, by nasze ciało zaczęło wydzielać więcej ciepła. To właśnie dlatego możemy wtedy zauważyć, że serce zaczyna nam przez chwilę szybciej bić. Im dłużej przebywamy na zimnie, tym bardziej nasz organizm broni się przed wychłodzeniem, a sterujący nami mózg zaczyna przekazywać informację o stopniowym ograniczeniu pracy wszystkich organów, które utrzymują nas przy życiu.
Alkohol nie rozgrzewa, tylko wychładza organizm. Popularne mity na temat walki z chłodem
Wiele osób mylnie sądzi, że jeśli jest nam zimno, to warto "ogrzać się" alkoholem. To mit. Wysokoprocentowe trunki wbrew pozorom sprzyjają wychłodzeniu naszego organizmu.Wrażenie, że jest nam ciepło po wypiciu "herbatki z prądem" to wina reakcji na to, że pod wpływem alkoholu nasze naczynia krwionośne zaczynają się rozszerzać.
Przez chwilę wraz z krwią do receptorów na naszej skórze dociera nieco więcej energii i wydaje się nam, że się rozgrzewamy. Wkrótce stajemy się jednak jeszcze bardziej wyziębieni niż przed spożyciem alkoholu.
Gwałtowne wyziębienie powoduje też przebywanie na chłodzie w mokrych ubraniach. Wilgotny materiał może sprawić, że z naszego organizmu ciepło będzie uciekało aż... 25 razy szybciej niż w suchej odzieży.
Jeśli jesteśmy wyziębieni, najszybciej ogrzejemy się nie tylko np. poprzez założenie dodatkowego okrycia, ale też poprzez wypicie ciepłego płynu (najlepiej słodkiego), by dostarczyć sobie glukozę, która doda naszemu ciału energii do tego, by było nam cieplej (podobnie zadziała spożycie wysokokalorycznego jedzenia).
Nic dziwnego, że mieszkańcy Alaski lub innych wyjątkowo zimnych terenów zwykle nie wybierają się w podróż bez czegoś słodkiego, a w samochodach zawsze wożą ze sobą zapas... czekolady.
Kiedy dochodzi do hipotermii i co się dzieje pod wpływem spadku temperatury naszego ciała?
Różnica pomiędzy odmrożeniem a hipoterimą. Na czym polegają skutki nadmiernego wychłodzenia naszego organizmu?•Fot. GIS
Dochodzi do niej wtedy, kiedy temperatura naszego ciała spadnie poniżej 35 stopni Celsjusza, na skutek czego powoli zaczynamy być coraz bardziej osłabieni, a wychłodzony organizm zaczyna wzmagać reakcje, które mają sprawić, by generować więcej ciepła np. poprzez dreszcze.
Jak ciało człowieka reaguje na spadek temperatury?Ludzki organizm zamarza, kiedy ciało osiągnie temperaturę 16 stopni Celsjusza. Czynności życiowe mogą ustać jednak już przy spadku temperatury do 25 stopni.
W stan agonalny możemy zapaść, jeśli temperatura naszego ciała będzie niższa niż 28 st. C (źrenice przestaną reagować na światło, skóra zacznie sinieć, będziemy mieć problemy z oddychaniem, mózg stanie się niedotleniony, zaczniemy tracić świadomość, a nasz puls będzie coraz słabszy).
- W temp. około 34-35 st.C odczuwamy dreszcze, dezorientację, drżenie mięśni, osłabienie, zesztywnienie kończyn górnych i dolnych, mamy zdrętwiałe palce, możemy mieć zawroty głowy i odczuwamy niepokój (mamy spore szanse na przeżycie)
- W temp. 30-34 st. C dochodzi do spadku wrażliwości na bodźce, czujemy ból całego ciała i silne skurcze, mamy apatię, tracimy odczuwanie upływającego czasu, możemy mieć zaburzenia świadomości (bez pomocy innych osób mamy ograniczone szanse na przeżycie)
- W temp. 28-30 st.C mięśnie stopniowo przestają drgać, ale odczuwamy silny ból całego ciała, tracimy świadomość i możemy zacząć bełkotać, mamy coraz mniej sił na samodzielne poruszanie się, nasz stan przypomina objawy nietrzeźwości (bez pomocy innych zwykle nie mamy szans na przeżycie)
- W temp. poniżej 28 st. C wpadamy w stan krytyczny, nasz puls jest bardzo słaby lub niewyczuwalny, tracimy zdolność do oddychania, nasza skóra zaczyna sinieć i jest zesztywniała, przestajemy reagować na światło i powoli dochodzi do naszej śmierci.
Pierwsza pomoc w czasie hipotermii. Co robić, by pomóc wychłodzonym?
Udzielając pomocy wychłodzonej osobie należy zwrócić uwagę na to, by poszkodowany unikał zbędnych ruchów, bo gwałtowny wysiłek może doprowadzić do niewydolności organizmu i stać się bezpośrednią przyczyną zgonu. Z takimi osobami trzeba obchodzić się delikatnie.Jeśli ich ubranie jest przemoczone, to należy je zdjąć i jak najszybciej okryć ich ciepłym okryciem (kocem, płachtą ratunkową, śpiworem itp.) i w miarę możliwości podać im ciepłą (najlepiej słodką herbatę).
W takich sytuacjach nie powinniśmy nigdy podawać wychłodzonym alkoholu. Lepiej też unikać gorącej kawy.
Wbrew pozorom nie powinno się pocierać dłoni lub stóp osób wpadających w stan hipotermii, bo paradoksalnie można doprowadzić do poważnych uszkodzeń ich skóry.
W szpitalu osoby z hipotermią zwykle wymagają zastosowania krążenia pozaustrojowego i podłączane są za pomocą wenflonów aparatu ECMO (tzw. płuco-serca), dzięki któremu możliwe jest stopniowe podniesienie temperatury ciała i pobudzienie organizmu do tego, by mógł funkcjonować samodzielnie.
O czym należy pamiętać podczas zbliżającej się fali mrozów?•Fot. RCB