Chateau de Patyk czy Chateau de Jabol, czyli Polska winem płynąca

Wszystko zaczęło się ponad 1100 lat temu w Małopolsce. To na tych terenach zidentyfikowano najstarsze ślady uprawy winorośli. Na zboczach Wawelu odkryto nasadzenia datowane na połowę X wieku. Skąd w Polsce Piastów umiejętności winiarskie? Polacy nauczyli się produkcji wina od zagranicznych specjalistów, sprowadzanych w tym celu do kraju przez polskich możnowładców. Kamień węgielny pod rozwój winiarstwa nad Wisłą położyli Joannici, którzy przybyli z Malty do Polski w XII za sprawą Henryka Sandomierskiego, syna Bolesława Krzywoustego. W tym samym wieku z Francji przywędrowali pierwsi cystersi, którzy również trudnili się produkcją wina.

Z kolei przybyłym w 1150 roku osadnikom flandryjskim zawdzięczamy pojawienia się tradycji winiarskiej w okolicach Zielonej Góry. W średniowieczu w Polsce, jak grzyby po deszczu, pojawiały się kolejne winnice. Wystarczy spojrzeć na nazwy poszczególnych miejscowości: np. Winna Góra, Winnice, Winiary czy Winogrady. Po co komu było wino, skoro wówczas biesiadowano głównie przy piwie i miodzie pitnym? – Rozkwitowi winnic nad Wisłą sprzyjała popularyzacja chrześcijaństwa na tych terenach – odpowiadają historycy. Wino potrzebne było do celów liturgicznych. Produkcja w Polsce była konieczna, ponieważ sprowadzanie tego trunku z południa Europy było nader kosztownym i skomplikowanym przedsięwzięciem.

Z kolei ze strony Węgier na tereny Polski trafiały słynne węgrzyny (tak dawniej mówiono na węgierskie wina – przyp. red.). Południowo-wschodnim szlakiem sprowadzano natomiast greckie małmazję i muszkatel. Konkurencja ze strony zachodnich winiarzy sprawiła, że podważona została opłacalność produkcji wina nad Wisłą.

A co ze słynnym francuskim winem? Sprowadzano też takie. Cieszyło się jednak ono złą sławą nad Wisłą. Wszystko przez holenderskim handlowców, którzy trudnili się sprowadzaniem tych trunków z Bordeaux do krajów w północnej Europie. Jak pisze Dorota Dias-Lewandowska w swojej książce „Historia kulturowa wina francuskiego w Polsce od połowy XVII do początku XIX wieku”, Holendrzy mieszali ze sobą lepsze i gorsze trunki po to, by pozbyć się tych drugich (były tak złej jakości, że nikt nie chciał ich kupić – przyp. red.). Wino rozcieńczano tez wodą, wzmacniano wódka czy traktowano siarką. Sytuacja się zmieniła dopiero w XVIII wieku, gdy w Europie i Polsce rozpowszechniła się moda na kulturę francuską.

Dla porównania, o ile w 1926 r. pod winnicami na Podolu było zaledwie 10 ha, 7 lat później wskaźnik ten urósł ponad 13-krotnie. W Polsce produkowano vermuthy, stołowe oraz wytrawne wina z burgundzkich czerwonych i białych szczepów.

Jak nietrudno się domyślić, rozwojowi winnic w Polsce nie sprzyjała ani II wojna światowa ani rządy komunistyczne, gdy uznano produkcję wina za branżę o marginalnym znaczeniu dla gospodarki. W efekcie jedyne, na co mogli liczyć miłośnicy wina w Polsce Ludowej, to cudem zdobyte bułgarski cebrnet, rumuńskie contari czy tunezyjska gellala i fatima. Pod dostatkiem natomiast było win owocowych, wytwarzanych nie tylko z jabłek, lecz i z jagód. Tu szczególną uwagę należy poświęcić pomysłowości ówczesnych speców od marketingu. W Polskich sklepach można było znaleźć takie trunki jak Komandos (strong), Myśliwskie, Rycerskie, Texas, Arizona, a nawet Chateau de Patyk oraz... Chateau de Jabol. Niemniej jednak to właśnie w tych trudnych dla winiarzy czasach powstały pierwszy polskie szczepy.

Swoją pierwszą winorośl Polacy wyhodowali, gdy II wojna światowa w najlepsze szalała na ziemiach Polski. Nazywała się... Iza Zaliwska na część tragicznie zmarłej córki ojca tego szczepu, prof. Stanisława Zaliwskiego, słynnego naukowca i praktyka z zakresu sadownictwa. Kolejna polska winorośl pojawiła się dopiero 40 lat później. Chodzi o jutrzenkę, uważaną za pierwszy krajowy szczep, który znalazł zastosowanie w profesjonalnej produkcji wina. Został wyhodowany w latach 80-tych XX wieku przez weterana polskiego winiarstwa Romana Myśliwca.