Zachwyt - także niechętny - komentatorów po konwencji PiS, na której partia Jarosława Kaczyńskiego obiecała inflacyjne podniesienie 500 plus do 800 plus, nie koresponduje ze zmianą poparcia w sondażach. Czy to znaczy, że Prawo i Sprawiedliwość straciło słuch społeczny? Czym w 2023 roku można skusić Polaków? O tym w naTemat mówi dr Anna Siewierska-Chmaj, politolożka z Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Gdyby wierzyć znawcom z politycznego Twittera, którzy w poprzednią niedzielę na gorąco dzielili się swoimi wrażeniami z konwencji programowej PiS, jest już po ptakach, a mówiąc precyzyjnie, po wyborach. Komentatorzy uznali, że oferując podwyższenie świadczenia 500 plus do 800 plus na dziecko – w warunkach niemal 15 proc. inflacji – PiS pozamiatał i może być pewien, że po raz trzeci z kolei sformuje rząd.
Jednak społeczeństwo, przynajmniej na razie, widzi to inaczej. Sondaże przeprowadzone już po konwencji PiS nie wykazały znaczącego wzrostu poparcia Zjednoczonej Prawicy, a nawet odnotowały jego spadek. 800 plus nie przełożyło się na nową falę zwolenników obozu, który rządził przez ostatnie 8 lat. Dlaczego?
Prof. Anna Siewierska-Chmaj z Instytutu Nauk o Polityce Uniwersytetu Rzeszowskiego tłumaczy, że "efekt plusa" zadziałał – ale w 2015 roku. Teraz propozycja inflacyjnego dosypania pieniędzy nie robi już takiego wrażenia.
- Ci, którzy mieli być pozyskani transferami finansowymi, już dawno zostali pozyskani i od lat są twardym elektoratem PiS. Trwają przy Prawie i Sprawiedliwości mimo licznych afer, w tym korupcyjnych, w obozie władzy i na jego obrzeżach – wskazuje rozmówczyni naTemat.
Z kolei elektorat opozycji jest na takie obietnice odporny. Można go podzielić na dwie grupy. - Pierwszą stanowią zwolennicy państwa opiekuńczego, którzy nawet zgadzając się z PiS w kwestiach socjalnych, nie oddadzą na niego głosu z przyczyn światopoglądowych. Druga grupa to ci, którzy czują się wykluczeni przez politykę PiS, nie widząc w niej żadnej oferty dla siebie. Chodzi na przykład o młodych ludzi, zwłaszcza kobiety, którzy ciężko pracują, z trudem zarabiają na wynajem mieszkania, ale nie mają dzieci, więc nie ma dla nich żadnej pomocy – mówi prof. Siewierska-Chmaj.
Jak mówi ekspertka, propozycja 800 plus zamiast 500 plus nie okazała się na razie szczególnie atrakcyjna także dla niezdecydowanych wyborców. Wykładowczyni z Uniwersytetu Rzeszowskiego zwraca uwagę na to, że konwencja PiS odbyła się w niedogodnym dla partii czasie, gdy trwają wstrząsy wtórne związane z aferą pociskową.
Prof. Anna Siewierska–Chmaj przypomina jeden z najważniejszych motywów kampanii wyborczej w 2015 roku. – PiS zwyciężył także dzięki umiejętnemu zarządzaniu strachem. To był czas kryzysu migracyjnego, który nie dotarł wtedy do Polski, ale idące po władzę Prawo i Sprawiedliwość przekonywało, że jest już na progu. To wtedy Jarosław Kaczyński straszył Polaków pasożytami i pierwotniakami przenoszonymi przez osoby uciekające przed nędzą i wojną – mówi politolożka.
Na tym jednak się nie skończyło. Prawo i Sprawiedliwość próbuje przekonywać społeczeństwo, że gdyby nie ono, z Polski nie zostałby kamień na kamieniu.
– PiS buduje swój wizerunek jako siły gwarantującej bezpieczeństwo Polski. Posłużyła mu do tego również napaść Rosji na Ukrainę w 2022 roku. Tymczasem rosyjska rakieta pod Bydgoszczą tę całą narrację o silnej armii i szczelnych granicach po prostu przekreśliła. Nie ma ani siły, ani bezpieczeństwa, gdy dopiero pięć miesięcy po incydencie o sprawie dowiadują się nie tylko Polacy, ale i sam rząd Zjednoczonej Prawicy. Dodatkowo każdy, kto choć trochę pomyśli, musi dojść do wniosku, że albo minister Błaszczak kłamie, twierdząc, że nie został przez wojskowych poinformowany o rakiecie, albo mówi prawdę, co z kolei oznacza, że na szczytach władzy trwa konflikt zagrażający bezpieczeństwu Polski. Każda z tych opcji jest zła dla kraju – tłumaczy prof. Siewierska–Chmaj.
Politolożka przypomina także kolejne wydarzenie z ostatnich dni, które zadało kłam twierdzeniom rządzących o bezpieczeństwie Polski. 13 maja, a więc podczas konwencji programowej PiS, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa rozesłało alert do mieszkańców województw pomorskiego, zachodniopomorskiego i kujawsko-pomorskiego.
RCB poprosiło społeczeństwo o pomoc w odnalezieniu "obiektu powietrznego przypominającego balon", który, jak się potem okazało, miał nadlecieć z Białorusi, przypuszczalnie po to, by szpiegować ćwiczenia wojskowe Anakonda 23.
– To wszystko składa się na kompromitację PiS w obszarze bezpieczeństwa narodowego. Te sms-y od RCB trafiły przecież także do wyborców Zjednoczonej Prawicy, którym cały czas wmawiano, że władza może i ogranicza wolność, podsłuchuje Pegasusem, stawia mury, ale za to w Polsce jest bezpiecznie. Tymczasem okazało się, że nie ma ani wolności, ani bezpieczeństwa – wskazuje prof. Anna Siewierska–Chmaj.
Poza tym, mówi politolożka, bardzo niefortunna dla PiS okazała się metafora ula. Politycy mieli jawić się jako pracowite pszczoły, ale internet zalała fala prześmiewczych memów.
– W ulu obok ciężko pracujących robotnic są przecież także leniwe trutnie, których jedyną rolą jest zapładnianie królowej. Co więcej – jesienią trutnie stają się zbędne, więc pszczoły – robotnice je usuwają, dość brutalnie zresztą. Żarty z ula na Wiejskiej robiły się zatem praktycznie same. PR-owcy PiS nie wzięli pod uwagę tego, jak bardzo negatywną opinię o klasie politycznej mają Polacy. To przecież żadna nowość, tylko fenomen trwający od lat – przypomina rozmówczyni naTemat.
Skoro obietnica 800 plus nie przełożyła się na skok poparcia PiS, czy to znaczy, że Zjednoczona Prawica spudłowała? Prof. Anna Siewierska–Chmaj ma inną hipotezę.
– PiS ma bardzo dobrych specjalistów od psychologii polityki. Wiedzą, że sufit poparcia dla Prawa i Sprawiedliwości wynosi ok. 35 proc. Nie, w obietnicy podwyższenia 500 plus nie chodzi o pozyskanie znaczącej liczby nowych wyborców, ani nawet o zmobilizowanie swoich. Oni już są zdyscyplinowani, podoba im się wizja Polski konserwatywno-narodowej. W haśle 800 plus chodzi przede wszystkim o zdemobilizowanie zwolenników opozycji, tak by w dzień wyborów zostali w domach - mówi prof. Siewierska–Chmaj.
Politolożka przywołuje inny sondaż - Instytutu Badań Pollster dla "Super Expressu" - który wykazał, że 66 proc. ankietowanych uważa, że obietnice podwyższenia 500 plus, darmowych leków dla dzieci i seniorów oraz bezpłatnych autostrad dadzą PiS-owi zwycięstwo w wyborach.
– Tu już nie chodzi o poparcie wyborcze, ale o psychologię wyborczą. O ile poparcie PiS czy Koalicji Obywatelskiej kształtuje się na w miarę stałym poziomie, o tyle mniejsze partie mają spore wahnięcia. PiS gra na to, żeby sympatycy opozycji i osoby niezdecydowane uznali, że głosowanie nie ma sensu, bo i tak wygra PiS. Wtedy poparcie rozumiane sondażowo nie będzie miało takiego znaczenia. Liczyć się będzie to, kto w dniu wyborów ruszy się na głosowanie – tłumaczy prof. Anna Siewierska–Chmaj.
Według niej na ostatniej prostej PiS może przypieczętować obecność swoich wyborców np. obietnicą ułatwienia wykupu mieszkań komunalnych. Będzie to jednak trudne zważywszy na to, że w ostatnich dniach rząd przyznał się do fiaska programu Mieszkanie plus. Z drugiej strony PiS dowiózł 500 plus, więc w oczach części wyborców może i tak być bardziej wiarygodny niż opozycja.
– Mieszkalnictwo może być języczkiem u wagi tych wyborów. Pytanie brzmi, kto przedstawi lepszy program ułatwiający zakup własnego mieszkania i komu w tej sprawie uwierzą Polacy: rządowi czy opozycji - mówi prof. Anna Siewierska–Chmaj.
Jak mówi ekspertka, demobilizacja wyborcza to bardzo niebezpieczny fenomen nie tylko dla opozycji, ale i dla Polski.
– Po szeroko rozumianej stronie niepisowskiej są tacy, którzy narzekają na to, że Koalicja Obywatelska powiedziała "sprawdzam" i złożyła projekt ustawy o przyznaniu 800 plus już od 1 czerwca, czyli Dnia Dziecka. Wzywają, by się nie licytować, nie iść w populizm, formułować bardziej systemowe postulaty. Tymczasem tracą z oczu podstawową kwestię: żeby realizować jakiekolwiek postulaty, trzeba najpierw wygrać wybory. Zwłaszcza te konkretne. Skrupuły są cenne, godne pochwały i etyczne, ale po przekroczeniu pewnej granicy prowadzą do samozagłady - podkreśla prof. Anna Siewierska–Chmaj.
Jej zdaniem część opozycji nie do końca docenia stawkę nadchodzących wyborów. Niektórzy mimo wszystkiego, co PiS zrobił w ciągu ostatnich ośmiu lat, traktują te wybory jako głosowanie, które odbędzie się w normalnym trybie i ze zwyczajowymi konsekwencjami.
Ekspertka przypomina, że Krzysztof Sobolewski, sekretarz generalny PiS mówił ostatnio podczas spotkania na Podkarpaciu, iż trzecia kadencja ma posłużyć PiS-owi do zmiany ustroju Polski. – Stawką wyborów będzie to czy zmiana pójdzie tak daleko, że nie da się tego odwrócić – powiedział polityk.
– To będzie koniec demokracji liberalnej i oni tego nawet nie ukrywają. Tymczasem opozycja się zastanawia, czy jakiś argument jest wystarczająco elegancki. W odpowiedzi na siłę przedstawiają skrupuły, licząc na to, że prawda sama się obroni. Otóż nie! Prawda się sama nie obroni, a takie zachowanie to tylko kolejny czynnik, który demobilizuje wyborców opozycji. Jeśli zdemotywuje wystarczająco wielu, to PiS wygra wybory dzięki ich absencji. A potem Jarosław Kaczyński zrobi to, o czym od dawna marzy: Budapeszt w Warszawie – podsumowuje prof. Anna Siewierska-Chmaj.