Dajcie już spokój ze "spoilerofobią". Oto dlaczego fani "Gry o tron" czy filmów Marvela to paranoicy
To, co ostatnio się wyprawia w społeczności maniaków popularnych serii, jest po prostu chore. Z każdą premierą nowego filmu z ulubionego uniwersum lub kolejnego odcinka ukochanego serialu armia widzów modli się pod nosem, by nie nadziała się na spoiler. Paranoja zatacza coraz szersze kręgi - trafiła nawet do świata... polityki.
Doskonale wiedział co się dzieje z ludźmi, którzy pisną choćby słówko zdradzające fabułę. Nie ważne, czy ktoś jest szefem Rady Europejskiej, czy zwykłym zjadaczem chleba, zostanie obrzucony najgorszymi inwektywami. Oto jak prezentuje się sieć zależności we współczesnej popkulturze spoilerowej:
Mentalność niektórych doskonale obrazuje sekcja komentarzy pod artykułem "Dramat fana Marvela. Obejrzał Endgame, od 2 godzin czeka na scenę po napisach" na fanpage'u satyrycznego portalu ASZdziennik. Kolega z redakcji zażartował sobie w tytule i pomimo tego, że nie zdradził nic z głównej fabuły, to marvelonators gdyby mogli, sprzedaliby mu trzy tysiące fang w nos.Ludzie, którzy cię zbluzgają za choćby ułamek spoilerka
Problem w tym, że scena po napisach była, ale inna niż zwykle. Więc nomen omen to nie był spoiler, ale szambo się wylało.
Screen z Facebooka
Niektórzy instalują w przeglądarce wtyczki, które blokują posty w mediach społecznościowych zawierające słowa kluczowe jak "avengers", "gra", "tron" - wiadomo o co chodzi. Redakcyjny znajomy chce obejrzeć finałowy sezon superprodukcji HBO przy jednym posiedzeniu, zatem teraz nogami i rekami odgania się od spoilerów.Ludzie, którzy cię pobiją za spoiler
Absurd niekiedy wychodzi poza internet. I może dojść wtedy do rękoczynów, jak ta niedawna akcja w Hong Kongu. Żartowniś wyszedł z seansu "Avengersów" i zaczął wykrzykiwać szczegóły historii ludziom, którzy dopiero wchodzili do kina. Dali mu bolesną nauczkę , a zdjęcia pobitego trolla obiegły sieć. Czy to już aby nie przesada? Ocenę takiej reakcji pozostawiam wam.
Ok, sam się przyznaję do tego, że kiedyś strollowałem moich znajomych pewnym spoilerem z "Gry o tron". Po prostu przeczytałem książki zaraz po pierwszym sezonie serialu i wiedziałem co się wydarzy w kolejnych. Perfidnie zapytałem na Facebooku, czy dość kluczowa scena miała już miejsce na małym ekranie. Oj, chyba wtedy kilka osób usunęło mnie ze znajomych.Ludzie, którzy psują zabawę celowo
Takie niszczenie zabawy ("spoil" z angielskiego oznacza "psuć") wciąż się zdarza. Widziałem mnóstwo chamskich komentarzy pod artykułami o "Avengers", w których wyjawiano kto ginie. Psuć seans można nie tylko fanom topowych tytułów fantasy i science-fiction. Najbardziej spektakularny spoiler dotyczy komedii "Marley i Ja".
Screen ze strony slashfilm.com
Do dziś bawi mnie anegdotka dotycząca pirackiej wersji "Piły", którą kolega kupił na bazarze. Z tyłu na okładce było napisane krótkie wprowadzenie do fabuły. Haczyk polegał na tym, że na końcu krótkiego tekstu wyjawiono, kto jest Jigsawem - każdy, kto oglądał ten horror wie, jaki to był szok poznawczy. Z takim spoilerem na wstępie film nie robi już takiego wrażenia.Ludzie, którzy spoilerują nieświadomie
Są też spoilery, które trudno ocenić – czy są świadome, czy też nie, czy... coś.Amerykański portal tvline.com umieszcza na bieżąco artykuły, w których już w tytule informuje kto odszedł na tamten świat w "Grze o tron". Biada temu, kto wejdzie na stronę, by poczytać sobie o tym, co tam w telewizji piszczy, a nie oglądał serialu w momencie premiery.
Screen z tvline.com
W niełatwym położeniu są osoby, które widziały coś przed premierą i nie mają z kim o tym porozmawiać. Mowa tu dziennikarzach i blogerach. Po seansie znajomi albo mnie unikają, albo pytają, jaki był film... i zatykają uszy rzucając przy tym "tylko bez spoilerów!" (tak jakbym miał zacząć opowieść od zakończenia) I co ma tu człowiek powiedzieć? Przeanalizować mimochodem, w korytarzu, kreację tego samego aktora przy 8. sezonie serialu? Czy wyjść na ograniczonego mruka i odpowiedzieć "fajny/niefajny"?Ludzie, którzy są ciekawi, ale każą ci milczeć
Współczesne recenzje filmów i seriali to zresztą oddzielny temat. Oddzielnie też powstają, bo w dwóch wersjach: spoilerowej i bezspoilerowej. Czytelnicy i widzowie weszli już na taki poziom abstrakcji, że opowiadając o danym tytule nie możesz wziąć na warsztat jednej ze scen, by ją streścić, przeanalizować i przełożyć na cały film, jak to zwykle bywa, bo fanatycy zaraz cię zjedzą w komentarzach i odlajkują stronę. Recenzja z samymi ogólnikami wyglądałaby tak - link - czyli nijak.
Najwięksi producenci strzegą planu filmowego jak oka w głowie. Ani Netflix, ani pracujący u niego aktorzy, czy nawet reżyserzy nie mogą nic powiedzieć o tytule przed premierą - mają to w kontrakcie. Przekonałem się o tym rozmawiając z Tomkiem Bagińskim o "Wiedźminie". W sumie nic się nowego nie dowiedziałem.Ludzie, którzy nakręcają spoilero-paranoję
Również HBO kręcąc najnowszy sezon "Gry o tron" doszło do tak ekstremalnego etapu filtrowania wycieków, że nawet sami aktorzy nie wiedzieli jak będzie wyglądać odcinek, w którym grają. Otrzymywali różne wersje scenariusza i prezentowali różne wariacje na temat konkretnej sceny - więcej przeczytacie o tym tutaj.
Rzecz jasna w tej aurze tajemniczości tkwi sukces komercyjny takich produkcji: to chwyt marketingowy, na który się łapiemy, bo wykorzystuje naszą ciekawość i potrzebę należenia do elitarnego kręgu, niedostępnego dla normików.
Paranoję mają też osoby, które coś już widziały, ale nie chcą zdenerwować innych. Wspomniany na początku Donald Tusk nawiązał do "Gry o tron" pół żartem, pół serio. Natomiast Tom Holland, który gra Spider-mana, w najnowszym zwiastunie nadchodzącego dopiero filmu zaczyna od ostrzeżenia o "mega spoilerach".Ludzie, którzy się boją linczu
Są jeszcze pozostali - odporni na paranoję. To ci, którzy nie są oglądają danej produkcji albo nie przywiązują większej wagi do spoilerów. Znam też jednego gościa, który sam się prosił o zdradzenie zakończenia, bo tak bardzo nie mógł doczekać się filmu.Ludzie, którym wszystko jedno
Kultura spoilera
Owa paranoja to znak XXI wieku. Nasi przodkowie nie mieli z tym żadnych problemów. Chór w starożytnych tragediach nagminnie spoilerował dalsze losy bohaterów. To było wpisane w konwencję i bynajmniej nie sprawiało, że odbiorca się nudził.
– W dramacie antycznym czy szekspirowskim pojawiały się elementy zwiastujące tragiczne wydarzenia. Czytając dzieło, każdy mógł się domyślić, co się wkrótce stanie i dlaczego. Chór pełnił rolę przewodnika, ale i zwiastował nadciągającą katastrofę – zauważa medioznawca, dr Krzysztof Grzegorzewski z Katedry Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego.
Jeszcze w 1976 roku, rok przed kinową premierą filmu "Gwiezdne wojny: Nowa nadzieja", reżyser George Lucas w wywiadzie na łamach "The New York Timesa" opowiedział ze szczegółami całej fabule swojego dzieła. Zdradził nawet, że Gwiazda Śmierci zostaje zniszczona.
Trzeba nadmienić, że czytanie artykułów dotyczących "starych" filmów rodzi ryzyko wyjawienia fabuły. Nikt się nie patyczkuje i nie oznacza tekstów o np. "Szóstym zmyśle" etykietą [SPOILER ALERT]. W tym kontekście wadą filmów ze zwalającymi z nóg plot twistami są właśnie te plot twisty.
Vox w artykule o spoilerach pisze wprost, że cała zabawa w takiej dyskusji skupia się właśnie na zwrotach akcji. I wyśmiewa ogarniającą ludzi panikę, bezceremonialnie opisując bohatera granego przez Bruce'a Willisa..
Screen ze strony vox.com
Michał Ochnik przytoczył w artykule również o eksperyment, w którym odbiorcom tekstu literackiego zaspoilerowano detale fabularne przed lekturą. Okazało się, że lepiej się bawili, gdy znali wszelkie zwroty akcji, niż osoby, które podeszły do czytania "na czczo".
– Jeśli się nad tym trochę pomyśli, nie ma w tym niczego dziwnego – znając pewne fakty jeszcze przed lekturą, umysł zaczyna analizować logikę konstrukcji dzieła w trakcie jego poznawania i zwracać uwagę na inne jego walory (o ile jakieś są). Spoiler usuwa najpłytszą warstwę satysfakcji z poznawania lektury i otwiera drogę do sięgnięcia głębiej – tłumaczy bloger. Od jego tekstu z 2017 roku zjawisko przybrało na sile.
Fot. knowyourmeme.com
– Spoilery stają się powoli toposem, miejscem wspólnej argumentacji. Rzuca ktoś hasło i wszyscy od razu wiedzą o co chodzi. Często jednak brakuje w tym zdrowego rozsądku – podkreśla dr Grzegorzewski.
Widzowie, słuchacze i czytelnicy zaczynają reagować w podobny sposób i przywiązują uwagę do rzeczy, które w ogóle tego nie wymagają. – Proporcje są zaburzane nie tylko w przypadku popkultury, ale i polityki. Wystąpienie Donalda Tuska z odwołaniem do "Gry o tron" miało niedostrzegalną zaletę, że przywróciło rozsądne proporcje – zapewnia."Spoilerofobia" wynika z charakterystyki nowych mediów, jest związane z ich nadmiarowością i pogonią za czymś mocnym i wyrazistym. Są jak fast-foody, w których trudno znajdować coś wartościowego. Przez to niektóre zjawiska są przesadnie rozbuchane, a to wywołuje nerwowe zachowanie.
Stanisław Bareja wyśmiał to zjawisko w serialu "Zmiennicy". – W jednym odcinku spikerka telewizyjna zapowiadając, pięknie streściła western. Powiedziała kto okazuje się mordercą, a "motywem zbrodni okazuje się bezlitosne prawo vendetty", po chwili dodała: "A teraz życzę państwu bardzo dużo napięcia i zaskoczenia" – opowiada ze śmiechem mój rozmówca.
Czy oglądanie filmów o II wojny światowej jest mało interesujące, bo znamy historię? Nawet oglądanie po raz n-ty "Pulp Fiction" może być i tak zaskakujące, a coroczna powtórka "Kevina samego w domu" to świąteczna tradycja. Jeśli film, książka czy serial są dobre, to nic nam nie popsuje frajdy. Mało kto zresztą zwraca uwagę na to, że zwykle najbardziej obawiamy się spoilerów dość przewidywalnych produkcji.