Mineralna czy źródlana - która jest zdrowsza? Czy woda w butelce może być z kranu? Obalamy kolejne mity

- rozlewanie do opakowań zarówno wód źródlanych, jak też naturalnych wód mineralnych odbywa się w jak najbliższym sąsiedztwie miejsca wydobycia wody. Chodzi o zachowanie ich naturalnego składu mineralnego i pierwotnej czystości także w miejscu rozlewu i w opakowaniu. Takie wody nie wymagają uzdatniania (chlorowania, oczyszczania) i nie mogą być poddawane tym procedurom – w odróżnieniu od wody wodociągowej.

Aktualnie stosowane określenie "naturalna woda mineralna" nie jest związane z żadnym limitem ogólnej mineralizacji. Nazywa się tak wody podziemne, które ze względu na: swoje pochodzenie, warunki geologiczne, wielomineralny skład chemiczny z udziałem mikroelementów - podawane do picia w stanie naturalnym mogą wpływać korzystnie na różne funkcje fizjologiczne organizmu człowieka.

W grupie naturalnych wód mineralnych znajdują się wody o bardzo zróżnicowanym składzie mineralnym i zróżnicowanej zawartości rozpuszczonych składników. Ten rodzaj wód jest generalnie przeznaczony do picia w stanie surowym, najlepiej w krótkim czasie po otwarciu opakowania, aby zachować w maksymalnym stopniu naturalny skład mineralny i nie dopuścić do powstawania osadu czy namnażania się mikroflory.

Wiele spośród wód mineralnych ze względu na swoje właściwości jest przydatnych do celów dietetycznych (wody z niską zawartością sodu) lub do suplementacji organizmu niektórymi składnikami (wody z wysoką zawartością wapnia i /lub magnezu), względnie do regulacji niektórych funkcji fizjologicznych (wody z dużą zawartością wodorowęglanu sodowego lub siarczanu magnezu).

Niektóre naturalne wody mineralne wysoko zmineralizowane nie nadają się jednak do picia dla każdego, zwłaszcza dla dzieci. Nie powinny być również wypijane w dużej dawce dziennej.

Kryteria ich oceny i kwalifikacji rodzajowej ograniczają w tych wodach zawartość składników, które powinny być limitowane w codziennej diecie (sód, chlorki, siarczany, fluorki) do poziomu dopuszczalnego dla wody przeznaczonej do stałego spożycia. Te ograniczenia powodują, że wody źródlane są najczęściej wodami nisko-zmineralizowanymi o zawartości składników mineralnych ok. 200-500 mg/dm3 i właśnie dlatego mogą być stosowane do różnych celów: do picia, a także przygotowywania napojów i pokarmów, również dla dzieci.

Wody niższej mineralizacji występują w nieco płytszych warstwach wodonośnych, aczkolwiek nie jest to regułą, ponieważ istnieją wody zakwalifikowane jako źródlane, a wydobywane z głębokości ponad 150 m. W składzie mineralnym wód źródlanych dominują najczęściej wodorowęglany wapnia i magnezu, rzadziej chlorki, siarczany czy sód.

Tradycyjne określenie "zdrowa woda" – nie jest jednoznaczne. Pytanie dotyczy raczej wpływu wody na nasz organizm: czy pijąc taką lub inną wodę nie spowodujemy niepożądanych skutków zdrowotnych? Jaka woda może poprawić pewne funkcje naszego organizmu?

Wszystkie wody butelkowane niezależnie od ich rodzaju, muszą spełniać bardzo rygorystyczne kryteria bezpieczeństwa zdrowotnego. Nie mogą więc szkodzić zdrowiu, jeśli są stosowane zgodnie z ich przeznaczeniem uwarunkowanym szczególnymi właściwościami danej wody, podanymi w oznakowaniu na etykiecie.

Regularne picie w ilości około 1 litra dziennie niektórych naturalnych wód mineralnych (np. z wysoką (lub niską) zawartością sodu lub dużą zawartością wapnia i magnezu) może poprawiać pewne funkcje fizjologiczne naszego organizmu, co nie oznacza, że wody nie zawierające tych składników w znacznych stężeniach nie są "zdrowe". One służą innym celom zdrowotnym, zwłaszcza:

Woda stołowa jest jednym z rodzajów wody udostępnianej w pojedynczych opakowaniach, której jakość określają stosowne przepisy ministra zdrowia, nie może być więc produktem bez wartości.

Określenie "woda stołowa" jest stosowane dla wód wzbogacanych w niektóre składniki mineralne przez: łączenie (w odpowiednich proporcjach) wód niskozmineralizowanych (źródlanych czy mineralnych) z naturalnymi wodami mineralnymi wysokozmineralizowanymi lub przez dodanie do wody niskozmineralizowanej niektórych składników mineralnych w postaci soli (chlorki wapnia i magnezu, siarczan magnezu).

Chodzi o uzyskanie stężeń tych składników zalecanych do podawania niektórym osobom dla uzupełnienia ich niedoborów w organizmie i poprawy bilansu mineralnego, np. sportowcom lub osobom pracującym w trudnych warunkach termicznych (wysoka temperatura).

Dobierając wodę butelkowaną należy uwzględniać indywidualne potrzeby własnego organizmu wynikające ze stanu zdrowia oraz trybu życia i zapoznać się z informacjami podanymi na etykiecie.

Jeżeli woda butelkowana jest nam potrzebna jako stałe źródło wody niezbędnej dla podstawowych funkcji życiowych i utrzymaniu prawidłowego bilansu wodnego (na co dzień) wybieramy wody nisko lub średnio zmineralizowane o zrównoważonym składzie mineralnym.

Dla osób, które powinny ograniczać sól w codziennej diecie zalecane są wody z niską zawartością sodu i chlorków. W okresie upałów, intensywnego ruchu czy pracy fizycznej warto sięgać po wodę o wyższej zawartości składników mineralnych – średnio lub wysoko zmineralizowaną. Szczególnie jeśli przez upał i spowodowany nim brak apetytu ograniczamy spożywanie posiłków i do tego bardzo się pocimy.

Osobom z dolegliwościami żołądkowymi (nadkwaśność) poleca się wody ze znaczną zawartością wodorowęglanów i sodu. Dla uregulowania perystaltyki jelit można wybierać wody ze znaczną zawartością siarczanów oraz magnezu. Systematyczne picie wód ze znaczną zawartością wapnia czy magnezu w ilościach 0,5-1 litra dziennie poprawi bilans tych pierwiastków w naszym organizmie.

Warto wybierać wodę, która odpowiada naszym preferencjom smakowym, aby jej picie nie tylko służyło naszemu zdrowiu, ale było po prostu przyjemnością.

Wybierając wodę dla dziecka należy zwracać uwagę przede wszystkim na ograniczenia w stężeniu niektórych składników (chlorki, sód, siarczany, azotany i azotyny), które dotyczą wody przeznaczonej dla niemowląt lub dzieci poniżej 7. roku życia (fluorki mniej niż 1,5mg/dm3). Dla tej grupy wiekowej zalecane są wody niskozmineralizowane, niegazowane lub ewentualnie słabo nasycone dwutlenkiem węgla (te ostatnie nie są zalecane dla niemowląt i najmłodszych dzieci).

Według obowiązujących przepisów woda przeznaczona do udostępniania w opakowaniach jednostkowych, czyli naturalna woda mineralna, woda źródlana i woda stołowa, nie może pochodzić z instalacji wodociągowej dostarczającej wodę dla ludności.

Woda butelkowana zawsze (woda z kranu nie zawsze) – pochodzi z zasobów podziemnych i jest pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym. Nie zawiera zatem produktów pozostałych po tych procesach, np. wolnego chloru i jego pochodnych. Wymagania w stosunku do wód butelkowanych dotyczące zawartości niektórych substancji potencjalnie niekorzystnych (ołów, kadm, pestycydy, detergenty, farmaceutyki itp.) są bardziej restrykcyjne niż dla wody z kranu.

Woda butelkowana jest rozlewana w bliskim sąsiedztwie rozlewni, co minimalizuje zmiany w jej składzie, również te spowodowane przez długotrwały kontakt z instalacją. Woda wodociągowa prowadzona jest na dalekie odległości od miejsca jej przygotowania (stacja uzdatniania) rurociągami różnego rodzaju i zalega w tych urządzeniach, również w obrębie budynków mieszkalnych.

Woda wodociągowa jest przeznaczona nie tylko do spożycia, ale przede wszystkim wielu innych celów (gospodarczych, produkcyjnych, higienicznych), co powoduje ograniczenia w jej składzie. Wody butelkowane są przeznaczone tylko do spożycia, stąd wymagania stosowane dla tych wód dotyczą tylko bezpieczeństwa pod względem zdrowotnym i dopuszczają wielką różnorodność w ich składzie chemicznym.

Częstotliwość i zakres kontrolnych badań własnych wody butelkowanej określają zasady tzw. dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej zawarte w wewnętrznych przepisach każdego zakładu rozlewniczego, zatwierdzanych przez lokalne Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne. Ponieważ woda uznana za przydatną do butelkowania jest pierwotnie czysta, chroniona od zanieczyszczeń zewnętrznych naturalnymi czynnikami geologicznymi i rozlewana w sąsiedztwie ujęcia wody, kontroluje się głównie jej stan mikrobiologiczny i zawartość składników charakterystycznych wody, które są deklarowane na etykiecie.

Sprawdza się także wskaźniki czystości chemicznej - azotany, azotyny, a także nasycenie dwutlenkiem węgla (w przypadku wód gazowanych). Częstotliwość badań jest też zależna od wielkości produkcji. Badania kontrolne nadzoru sanitarnego wykonywane są w zakresie i z częstotliwością określoną przez Główny Inspektorat Sanitarny.

Badania wody wodociągowej podlegają odmiennym przepisom, gdyż może ona pochodzić z różnych źródeł (także z rzek) i jest udostępniana w sposób inny niż woda butelkowana (sieć wodociągowa, która ma różną jakość). Zakres badań dla wody kranowej również określony jest w odpowiednim Rozporządzeniu Ministra Zdrowia.