Gubicie się w amerykańskim rozgardiaszu? Jeśli tak, to znajdźcie kilka godzin, by zasiąść wygodnie na kanapie i włączyć telewizor. Wybraliśmy 8 filmów politycznych, które w doskonałym stylu podsumowują złożoność systemu USA i jego (niekiedy bardzo) wątpliwe interesy. Od "Wszystkich ludzi prezydenta" z Dustinem Hoffmanem i Robertem Redfordem, aż po "Malcolma X" z Denzelem Washingtonem.
Zegar tyka. Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych zbliżają się wielkimi krokami. Już w listopadzie dowiemy się, kto przejmie fotel po Joe Bidenie, który w lipcu 2024 roku zrezygnował z walki o swoją reelekcję. Kogo wybiorą Amerykanie: Donalda Trumpa reprezentującego Republikanów czy Kamalę Harris, która najprawdopodobniej wystartuje z ramienia Partii Demokratycznej?
Osoby zainteresowane tym, jak politykę uprawia się w USA, zapraszamy na seans ośmiu filmów, które idealnie uosabiają amerykańskiego ducha.
"Wszyscy ludzie prezydenta" Alana J. Pakuły ("Klute") to klasyka w kategorii thrillerów politycznych. Wyreżyserowany w 1976 roku film rozgrywa się na początku lat 70., gdy ochroniarz kompleksu Watergate, Frank Wills, zgłasza włamanie do siedziby Demokratycznego Komitetu Narodowego. Reporter Bob Woodward z "The Washington Post" zostaje przydzielony do relacjonowania tego potencjalnie nieistotnego zdarzenia. By dowiedzieć się więcej o sprawie, mężczyzna musi połączyć siły z innym dziennikarze "The Post", Carlem Bernsteinem.
Dlaczego warto obejrzeć "Wszystkich ludzi prezydenta"? Film nagrodzono czterema nagrodami Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej (m.in. za scenariusz i drugoplanową rolę Jasona Robardsa) i uchodzi za jednej z najważniejszych filmów w dziejach Hollywood. Charyzmatyczny Robert Redford ("Pożegnanie z Afryką") i Dustin Hoffman ("Absolwent"), którego kocha kamera, zamieniają potężną aferę Watergate w prawdziwy spektakl.
W swojej rubryce w nowojorskim dziennika "Daily News" krytyk filmowy Rex Reed zauważył, że na pierwszy rzut oka "największa afera ostatniego stulecia" wydaje się zbyt nudna, by być odpowiednim materiałem na film. "Z werwą autora kryminałów Alan Pakuła wyciągnął z tej historii najistotniejsze elementy. W rezultacie wydał film, który ekscytuje i trzyma widzów w napięciu" – tłumaczył.
"Fakty i akty" powstał na kanwie powieści Larry'ego Beinharta "American Hero" serwuje publiczności ponadczasową historię o przebiegłej grze, jaką toczą politycy, i teoriach spiskowych, które się sprawdzają. Spin doktorowi Conradowi Breanowi oraz hollywoodzkiemu producentowi Stanley'owi Motssowi powierzono odpowiedzialne zdanie wielkie wagi – muszą odwrócić uwagę mediów od prezydenckiego skandalu (przywódca USA został przyłapany na podrywaniu nieletniej) zmyśloną wojną w Albanii.
Dlaczego warto obejrzeć "Fakty i akty"? Premiera filmu Barry'ego Levinsona ("Uśpieni") zbiegła się w czasie z seksskandalem prezydenta Billa Clintona i Moniki Lewinsky i z wyjściem na jaw informacji o budowie przez rząd USA fabryki farmaceutycznej w Sudanie. Satyra polityczna z 1997 roku dała początek wielu dyskusjom na temat podejrzanych działań polityków (jednym z poruszanych przy okazji wyjścia tytułu wątków była wojna w Kosowie).
Recenzje krytyków były w większości pozytywne. Duet Dustina Hoffmana z Robertem De Niro ("Taksówkarz") chwalono za komediowy talent, zdolny zamienić nawet najbardziej ponurą rzecz w leciutki żart. Oczywiście "Fakty i akty" czerpią wiele inspiracji ze złożonego systemu politycznego Stanów Zjednoczonych.
"JFK" w reżyserii Olivera Stone'a ("Pluton") z 1991 roku kręci się wokół zamachu na 35. prezydenta USA, Johna F. Kennedy'ego, ale przede wszystkim koncentruje się na śledztwie prowadzonym przez prokuratora okręgowego Jima Garrisona. Główny bohater grany przez Kevina Costnera ("Yellowstone" i "Bodyguard") dostrzega nieścisłości w raporcie komisji Warrena, która badała sprawę wydarzeń w Dallas w 1963 roku. Mężczyzna zaczyna kopać głębiej...
Dlaczego warto obejrzeć "JFK"? Thriller z dwoma Oscarami na koncie (za najlepsze zdjęcia i montaż) w intrygujący sposób przedstawia złożoną i przeżartą korupcją machinę polityczną. Gwiazdorska obsada nie siedzi u Stone'a bezczynnie, a sam występ Donalda Sutherlanda ("Duma i uprzedzenie") jako Pana X, który porównuje się do hipnotyzującego monologu Rutgera Hauera w "Łowcy androidów", jest wart spędzenia trzech godzin przed telewizorem.
"Obraz Stone'a jest – w obu znaczeniach tego słowa – sensacyjny: to dziennikarstwo tabloidowe najwyższej klasy. W swojej brawurowości 'JFK' jest buntowniczo fascynujący; w swoim rzemiośle, cudownie złożony" – napisał na łamach "Timesa" krytyk filmowy Richard Corliss. Legendarny Roger Ebert nazwał dzieło z Costnerem najlepszym filmem roku i jednym z dziesięciu najlepszych filmów lat 90.
W 2008 roku Ron Howard ("Piękny umysł") stanął za kamerą adaptacji sztuki Petera Morgana o serii wywiadów 37. prezydenta USA Richarda Nixona z brytyjskim dziennikarzem Davidem Frostem w 1977 roku. Rozmowy emitowane zarówno w telewizji, jak i w radiu miały być okazją dla byłej głowy Stanów Zjednoczonych, by naprawić swoją reputację po głośnej aferze Watergate.
W filmie z 2008 roku w postać Nixona wcielił się Frank Langella ("Władcy wszechświata"), zaś we Frosta walijski aktor Michael Sheen ("Dobry Omen"). W obsadzie zobaczymy również Kevina Bacona ("Footloose"), Rebeckę Hall ("Opowieści z Pętli"), Matthew Macfadyena ("Sukcesja") oraz Sama Rockwella ("Trzy Billboardy za Ebbing, Missouri").
Dlaczego warto obejrzeć "Frosta/Nixona"? Dramat Howarda był nominowany w pięciu oscarowych kategoriach w 2009 roku i może pochwalić się znakomitym scenariuszem, który skłania do refleksji, jednocześnie trzymając widza w ciągłej niepewności. Film trzyma poziom niemalże na każdej płaszczyźnie, ale największe pochwały należą się aktorom, którzy grają z publicznością w istną ciuciubabkę.
W filmie "Vice" z 2018 roku weteran wojny w Afganistanie i Iraku oprowadza widzów po życiorysie Dicka Cheneya, byłego wiceprezydenta USA, którego kariera miała skromne początki; rosła powoli aż do punktu kulminacyjnego, jakim było okrzyknięcie go przez większość obywateli mianem "zbrodniarza wojennego". Znienawidzony polityk popierał kontrowersyjne techniki przesłuchań CIA, które – zdaniem kalifornijskiej senatorki Dianne Feinstein – były po prostu torturami (mowa tu m.in. o wyrażaniu zgody na tzw. waterboarding).
Dlaczego warto obejrzeć "Vice"? Obsadę satyrycznego filmu Adama McKaya ("Big Short") poprowadził utalentowany Christian Bale ("Mroczny rycerz"), który przeszedł niemałą metamorfozę dla roli Cheneya. Choć "Vice" nie jest wierną adaptacją życia wiceprezydenta USA (eksperci znaleźli w nim dużo nieścisłości) i został zjedzony przez część recenzentów, służy jako całkiem efektowne ostrzeżenie dla Amerykanów. "Obudźcie się!" – brzmi jego puenta.
"Czwarta władza" Stevena Spielberga ("Szczęki" i "Lista Schindlera") to thriller polityczny zgłębiający historię "The Washington Post" i raportu o wojnie wietnamskiej, Pentagon Papers, który w 1971 roku został ujawniony przez Daniela Elssberga. Z tajnych dokumentów wynikało, że USA poszerzała swoje wpływy w Wietnamie od czasów Harry'ego S. Trumana (dała Francji militarne wsparcie w trakcie I wojny indochińskiej) i dokonywała nalotów na miejsca, o których media nie były na bieżąco informowane.
Dlaczego warto obejrzeć "Czwartą władzę"? Przede wszystkim ikona Hollywoodu podkreśla w swoim dziele, jak ważna jest wolność prasy i rola tzw. "czwartej władzy". Kultowy reżyser obsadził jako wydawców "The Post", czyli Katherine Graham i Bena Bradlee'a, Meryl Streep ("Wybór Zofii") i Toma Hanksa ("Forrest Gump").
Dzięki postaci odgrywanej przez trzykrotną laureatkę Oscara Spielberg próbuje konsekwentnie prowadzić dyskusje o tym, jak wyglądało życie feministek w latach 70. XX wieku. Niestety jego poglądy są – jak na obecne standardy – dość przestarzałe. Niemniej film sprawdza się dobrze jako przypomnienie o niesprawiedliwości władzy.
W 2011 roku George Clooney ("Ocean’s Eleven: Ryzykowna gra") wyreżyserował "Idy marcowe" i wystąpił w nich u boku Ryan Goslinga ("Blade Runner 2049"). Sam tytuł filmu, który nawiązuje do zamachu na Juliusza Cezara, mówi nam wiele o jego tematyce. Rolę główną odgrywa tu Stephen Meyers, młodszy kierownik kampanii wyborczej gubernatora Mike'a Morrisa, który ubiega się o fotel prezydenta USA. Fabuła koncentruje się więc na walce o władzę i rywalizacji w partii Demokratów.
Dlaczego warto obejrzeć "Idy marcowe"? Clooney kreśli nam portret idealistycznego mężczyzny, który z minuty na minuty traci wiarę we współczesną politykę. Hollywoodzki gwiazdor zadaje publiczności pytanie, czy w tak gęstej atmosferze, jaką są wybory prezydenckie, politycy będą zdolni, by do samego końca bronić swoich ideałów.
"Potężni mężczyźni często traktują kobiety jak zabawki. Reporterzy nie zawsze mają rację. Politycy czasem kłamią. Jeśli cokolwiek z tego brzmi dla Ciebie jak nowina, to możesz uznać 'Idy marcowe' za wręcz elektryzujące" – stwierdził w recenzji dla "The New York Timesa" A.O. Scott.
W rozmowach o polityce Stanów Zjednoczonych nie można pominąć kwestii systemowego rasizmu, którego korzenie sięgają czasów kolonizacji i niewolnictwa. "Malcolm X" przedstawia nam historię afroamerykańskiego aktywisty Malcolma X, który wzbudzał ogromne kontrowersje i odegrał istotną rolę w walce o prawa osób czarnoskórych, co przypłacił swoim życiem. Hołd zmarłemu oddali m.in. Martin Luther King Jr. i Nelson Mandela.
Dlaczego warto obejrzeć "Malcolma X"? Film Spike'a Lee z 1992 roku traktowany jest jako dzieło inspirujące i edukacyjne. Swego czasu krytycy filmowi piali z zachwytu nad występem Denzela Washingtona ("Gladiator 2"), którego nominowano za tytułową rolę do Oscara.
"Choć momentami Malcolm X balansuje na granicy hagiografii, jest zadziwiająco wiernym odbiciem aktywisty – jego gniewu i chytrego dowcipu" – skwitowała Marjorie Baumgarten z "The Austin Chronicle".
Barton Gellman
Autor biografii o Dicku Cheneyu, w wywiadzie z "Time"